Η Μαρίζα Καζακλάρη είναι Κατερινιώτισσα, ψυχολόγος και ποιήτρια. Η νέα ποιητική της συλλογή, «Κυανό», από τις εκδόσεις Mystory, είναι η τρίτη κατά σειρά.
Μαρίζα Καζακλάρη πώς ξεκίνησες να γράφεις Ποίηση και ποια ήταν τα ερεθίσματά σου;
Από πολύ μικρή ηλικία, μόλις κατέκτησα τον μηχανισμό της ανάγνωσης, ξεκίνησα να διαβάζω βιβλία. Τα βιβλία ήταν το απάγκιο μου, η συντροφιά μου. Με γοήτευαν οι λέξεις, η μυρωδιά του χαρτιού, βυθιζόμουν στον κόσμο τους. Η ίδια ξεκίνησα να γράφω περίπου στα 17, μόλις πέρασα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, στο τμήμα Ψυχολογίας. Δεν υπήρχε συγκεκριμένο ερέθισμα.
Κάποια στιγμή αισθάνθηκα ότι λέξεις ήθελαν να βγουν στην επιφάνεια, ζητούσαν φως, μέσα από μια διαδικασία που θύμιζε την τεχνική του ελεύθερου συνειρμού, μιας ψυχαναλυτικής μεθόδου, η οποία συνίσταται στην έκφραση όλων των σκέψεων που περνούν από το νου χωρίς διάκριση και βοηθούν στην ανάδυση ασυνείδητου υλικού. Αυτές τις σκέψεις τις κατέγραφα σε ένα λεύκωμα και αργότερα μετουσιώθηκαν στο πρώτο μου βιβλίο, τις Γαλάζιες Ενδορφίνες.
Πώς εμπνεύστηκες τους τίτλους των ποιητικών συλλογών σου, Γαλάζιες Ενδορφίνες και Λαξεμένοι ψίθυροι; Είναι τίτλοι αγαπημένων σου ποιημάτων;
Όχι, δεν είναι τίτλοι αγαπημένων μου ποιημάτων. Ως προς το πρώτο βιβλίο, ενδορφίνες είναι μικρές ομάδες πρωτεϊνών που παράγονται κάθε φορά που ασχολούμαστε με μία ευχάριστη δραστηριότητα. Λέγονται, αλλιώς, ορμόνες της ευτυχίας. Η ευτυχία για μένα, υπό μία έννοια, έχει γαλάζιο χρώμα, γιατί είναι συνυφασμένη με το υγρό στοιχείο, τη θάλασσα. Έτσι, προέκυψε ο τίτλος «Γαλάζιες Ενδορφίνες».
Ως προς το δεύτερο βιβλίο μου, ψίθυροι θεωρώ ότι είναι εσώτερες σκέψεις που δε θέλεις να ακουστούν δυνατά από φόβο, συστολή ή αμηχανία. Οι μύχιες αυτές σκέψεις καταγράφηκαν στο βιβλίο, αφού λαξεύτηκαν, φόρεσαν τα γιορτινά τους για να εκτεθούν. Ψίθυροι λαξεμένοι, λοιπόν, είναι ψίθυροι κατεργασμένοι με τέχνη.
Η υπαρξιακή αγωνία διαχέεται σε όλο το ποιητικό σου έργο, είτε φανερά είτε υποδόρια. Η ψυχολογία σε βοήθησε ώστε να αναδυθεί το ποιητικό σου ταλέντο;
Πράγματι, η υπαρξιακή αγωνία είναι διάχυτη στο έργο μου, καθώς κατατρύχει όλη την ανθρώπινη ύπαρξη. Ερχόμαστε σε αυτή τη ζωή με μοναδική βεβαιότητα το πεπερασμένο της ύπαρξής μας. Η ψυχολογία βοηθάει στο να εξερευνήσουμε το νόημα και τον σκοπό στη ζωή μας.
Προσωπικά, η ψυχολογία αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ζωής μου και σίγουρα επηρέασε τη σκέψη και τη γραφή μου.
Η καθημερινότητά σου, που ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί, ανάμεσα στη λογική και την ψυχοπαθολογία, σου επιτρέπει να έχεις ήρεμες στιγμές που απαιτεί η ποίηση;
Πιστεύω ότι η ποίηση δεν κυοφορείται μέσα από στιγμές ηρεμίας. Είναι απαύγασμα αυτής ακριβώς της καθημερινότητας που βρίσκεται στο μεταίχμιο ανάμεσα στην ψυχική υγεία και στην ψυχοπαθολογία. Όσον αφορά τον χρόνο γραφής, είναι περιορισμένος, Ωστόσο, όταν προκύπτει η ανάγκη για γραφή γίνεται με έναν ενστικτώδη τρόπο. Εκείνες τις στιγμές είναι σαν να γράφει μόνο του το μολύβι μη γνωρίζοντας το περιεχόμενο, ή την κατάληξη εκ των προτέρων. Δε γνωρίζω τι θέλω να γράψω, μέχρι να το γράψω και δεν παρεμβαίνω στο τελικό κείμενο.
Πώς μπορείς να γράφεις για απομόνωση, για στίγμα και για άβατα της ανθρώπινης ψυχής και να προσδοκάς την αισιοδοξία και την έμπνευση;
Μα ακριβώς εκεί έγκειται η αισιοδοξία. Όταν έχεις περπατήσει σε σκοτεινά μονοπάτια, όταν έχεις βιώσει οδυνηρά συναισθήματα, την απόγνωση, την απομόνωση είτε προσωπικά, είτε μέσα από τις ζωές των ανθρώπων γύρω σου ή στην κλινική πρακτική, προσδοκάς την ευτυχία και παλεύεις για να την κατακτήσεις.
Ωστόσο, την έμπνευση δεν την αποζητώ. Έχω την αίσθηση ότι αν την αποζητήσεις είναι σαν να εκβιάζεις τη σκέψη και το συναίσθημά σου να παράγει κάτι φτιαχτό. Κάθε τι έχει τη στιγμή του.
Η ποίηση είναι εικόνες, χρώματα, λέξεις. Η τελευταία ποιητική συλλογή μάλιστα, το «Κυανό», το προδίδει ο τίτλος του. Η θάλασσα επέδρασε καταλυτικά στην ψυχή σου. Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτά τα ποιήματα;
Η ποίηση είναι σκέψεις, χρώματα, λέξεις, εικόνες, μνήμες, μυρωδιές, αισθήσεις. Η τελευταία μου ποιητική συλλογή έχει τον τίτλο «Κυανό», το χρώμα της ήρεμης θάλασσας. Η θάλασσα, πράγματι, επέδρασε καταλυτικά στη ζωή μου.
Και στο «Κυανό» συναντάμε λέξεις που ήθελαν να βγουν από τον σκοτεινό βυθό στο φως, αναζητώντας να πάρουν ανάσα, τη λύτρωση. Όσο πλησιάζουμε από τον βυθό της θάλασσας στην επιφάνεια, το χρώμα των υδάτων γίνεται από σκούρο μαύρο, κυανό. Εκεί που η ουρανοστάλακτη θάλασσα σμίγει με τον ορίζοντα γεννήθηκαν αυτά τα ποιήματα.
Το βιβλίο εκδόθηκε από την εκδοτική ομάδα του Mystory και τη σειρά ποίησης Πασιφάη. Αποτελείται από 53 ποιήματα που γράφτηκαν εν καιρώ πανδημίας.
Τι θέση έχει η μνήμη στην ποίησή σου;
Η μνήμη έχει κεντρική θέση στην ποίησή μου. Υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία, χωρίς να αποτυπώνονται αυτούσιες αναμνήσεις. Η μνήμη εξάλλου, είναι ένα κατασκεύασμα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δε δύναται να ανακαλέσει τα αμέτρητα ερεθίσματα που απαρτίζουν μια ανάμνηση και όσα στοιχεία του λείπουν τα συμπληρώνει ανάλογα με το πλαίσιο, τη διάθεση, το κίνητρο της στιγμής.
Υπάρχουν, ωστόσο, αναμνήσεις που όσα χρόνια κι αν περάσουν είναι ζωντανές και τις βλέπω να ξεπηδούν εδώ κι εκεί στα ποιήματά μου. Ήχοι, μυρωδιές, ακούσματα, αισθήματα. Ίσως, διεκδικούν να μείνουν για πάντα ζωντανές μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ή επανέρχονται για να ανασκευαστούν και να απελευθερώσουν λίγο από το συναισθηματικό φορτίο που κουβαλάνε.
Η πανδημία, ο εγκλεισμός, μας βοήθησε καθόλου ν’ απαντήσουμε στα υπαρξιακά μας ερωτήματα;
Όχι, δεν το πιστεύω αυτό. Όλα αυτά τα μηνύματα περί εύρεσης του νοήματος της ζωής μας μέσα από τον εγκλεισμό, ίσως, ήταν μια στοχευμένη προσπάθεια εξωραϊσμού μιας δυστοπικής κατάστασης. Η πραγματικότητα είναι ότι οι άνθρωποι αισθάνθηκαν πιο άσχημα μέσα σε όλο αυτό. Σύμφωνα με έρευνες, αυξήθηκαν τα ποσοστά αγχωδών, καταθλιπτικών διαταραχών, η χρήση ψυχοφαρμάκων και εξαρτησιογόνων ουσιών. Οπότε ο εγκλεισμός επέδρασε αρνητικά στην ψυχοσύνθεση μας.
Ως κοινωνία έχουμε γίνει πολύ ευαίσθητη, αγοροφοβική, πιο εγωιστική. Πολλές φορές δε δεχόμαστε τις αλλαγές στη ζωή μας, δεν μπορούμε να πιστέψουμε πως θα τύχαινε σε μας αυτό το κακό. Η απομόνωση, το στίγμα, ο φόβος, η κατάθλιψη, όλα σε υπερθετικό βαθμό, ήταν μερικά από τα κακά που μας έτυχαν. Πιστεύεις πως αν ασχολούμασταν περισσότερο με την Τέχνη δε θα είχαμε τόσες μεγάλες επιπτώσεις στη ζωή μας;
Ναι, θεωρώ ότι η ενασχόληση με την τέχνη θα μπορούσε να δράσει καταλυτικά σε όλα όσα αναφέρετε, όπου τέχνη θα μπορούσε να είναι η ενασχόληση με οτιδήποτε μαγικό και όμορφο γύρω μας, όπως το να βιώνεις τη στιγμή, το τώρα ή να απολαμβάνεις με όλες σου τις αισθήσεις ένα ηλιοβασίλεμα.
Έχουμε πλούσια γλώσσα και ειλικρινά χάρηκα που ψάχνεις την κάθε σου λέξη. Θα έλεγα πως κεντάς τον κάθε σου στίχο. Τι είναι ποίηση για σένα; Όμορφες λέξεις, εικόνες, συναισθήματα ή μηνύματα προς τον αναγνώστη μέσα από τους στίχους σου;
Σας ευχαριστώ πολύ. Χαίρομαι που το βλέπετε έτσι. Η ελληνική γλώσσα είναι πολυδιάστατη και σαγηνευτική. Και το παράδοξο είναι ότι κάποιες φορές, κατά τη συγγραφή, αναδύονται λέξεις που δε χρησιμοποιώ στη καθημερινότητά μου. Θα έλεγα ότι η διαδικασία της γραφής είναι αρκετά εγωκεντρική. Εκείνη τη στιγμή δεν έχω στο μυαλό μου τον αναγνώστη. Είναι η αποτύπωση όλων όσων αναφέρατε στο χαρτί. Είναι περισσότερο μια διαδικασία κάθαρσης.
Ποιοι είναι οι ποιητές που άναψαν τη σπίθα για ν' ασχοληθείς με την Ποίηση;
Την ποίηση την ανακάλυψα, αρχικά, μέσα από τη μουσική και τους στίχους. Η μουσική είναι βαθιά μέσα στη ζωή μου, με λυτρωτικό πάντοτε χαρακτήρα (Beatles, Bowie, Radiohead, Jeff Buckley, Nick Cave και τόσοι άλλοι). Αργότερα, γνώρισα τον Μπουκόφσκι, τον Μπωντλαίρ, τον Ρεμπώ, τη Γώγου και λάτρεψα την Πολυδούρη και τον Καρυωτάκη. Αν και θεωρώ ότι η ενασχόληση με την ποίηση, μπορεί να επέλθει μέσα από όσα αντικρίζουμε, βιώνουμε, νιώθουμε, αποφεύγουμε, ερωτευόμαστε, πολεμάμε. Από την ίδια τη ζωή. Η ποίηση έχει ζωτικό χαρακτήρα.
Ως ψυχολόγος ασχολήθηκες με την ενδοοικογενειακή βία κι αν ναι, σ' επηρέασε στην ποίηση σου;
Ναι, στη δουλειά μου βλέπω καθημερινά οικογένειες και παρατηρώ ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι συχνό φαινόμενο. Δεν είναι σημείο των καιρών μας, πάντοτε υπήρχε. Αλλά θα περίμενε κανείς, ότι θα είχε εκλείψει τη σημερινή εποχή. Ωστόσο, αυτό δε συμβαίνει. Όλο αυτό επηρεάζει το έργο μου, στον βαθμό που τα βιώματά μας καθορίζουν τη γραφή μας.
Ποια είναι η γνώμη σου για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;
Το Bookia είναι ένας τόπος συνάντησης δημιουργών και αναγνωστών. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντική η συμβολή του τόσο στην προβολή όσο και στην προώθηση των έργων των δημιουργών. Και με την ευκαιρία, συγχαρητήρια σε εσάς και όλους τους συνεργάτες του Bookia που επιτελείτε ένα τόσο αξιέπαινο έργο.
Η προσωπική αλλά και η κοινωνική υπαρξιακή αγωνία, είναι το κύριο θέμα που έχει εμπνεύσει πολλούς ποιητές. Υποθετικά, αν οι άνθρωποι ήταν ευτυχισμένοι και αν είχαν λύσει τα ερωτήματά τους, ποιο θα ήταν αυτό που θα ενέπνεε τη Μαρίζα Καζακλάρη, για το επόμενο βιβλίο της;
Αν υποθετικά οι άνθρωποι αισθάνονταν ευτυχισμένοι χωρίς ίχνος υπαρξιακής αγωνίας, θα αναρωτιόμουν ποια είναι τα κίνητρα πίσω από αυτή την ουτοπική αντίληψη, θα αναζητούσα να απαντήσω στο γιατί θέλουν να αγκιστρωθούν σε αυτή την πλάνη.
Η αλήθεια είναι ότι ο νους είναι πάντοτε ανήσυχος και τα ερεθίσματα είναι παντού γύρω μας και μέσα μας. Αρκεί να θέλεις να τα δεις και ενδεχομένως να τα καταγράψεις. Οπότε ένα ακόμη βιβλίο θα μπορούσε να γεννηθεί μέσα από τα πάντα.
Ευχαριστώ Μαρίζα Καζακλάρη και σου εύχομαι να είναι καλοτάξιδη η ποιητική σου συλλογή!
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ κι εγώ. Ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η συζήτηση μαζί σας.
Όνειρα
Μελίρρυτες λέξεις
χαϊδεύουν τις πληγές σου
μέχρι να ξεγυμνώσουν
τα σπλάχνα σου
Και να φυγαδεύσουν
τα όνειρά σου