Μετά τα βιβλία «Ούτε η μάνα μου» και «Περίμενε με θα γυρίσω», το συγγραφικό δίδυμο Έφη Καγξίδου και Λίνα Σπεντζάρη έρχονται με το νέο τους βιβλίο «Χωρίς συγγνώμη», κι αυτό από τις εκδόσεις Έξη, για να μας συγκινήσει και να μας ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, στα τραγικά ιστορικά χρόνια για την πατρίδα μας που βυθίστηκε στο σκοτάδι. Ένα ευκολοδιάβαστο βιβλίο που αν και ξεπερνά τις πεντακόσιες σελίδες, οι ανατροπές στις ζωές των ηρώων δε σ’ επιτρέπουν να το αφήσεις. Το πώς κατάφεραν να μοιραστούν ξανά τη συγγραφή με επιτυχία μέχρι τώρα, θα μας το πουν οι ίδιες.
Σας ευχαριστώ που δεχτήκατε να μιλήσετε στο Bookia αλλά και σε μένα για το νέο σας βιβλίο. Πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι σήμερα, μετά από δυο βιβλία το κοινό συγγραφικό ταξίδι; Να υποθέσω πως η χρόνια φιλία σας είναι το μυστικό αυτής της επιτυχίας;
Ευχαριστούμε ολόψυχα το Bookia και σένα Μάγδα μου για τη στήριξη και την αγκαλιά, που είναι για μας πολύτιμες. Η συγγραφή ενός βιβλίου είναι ένα ταξίδι μαγικό. Όταν το μοιράζεσαι όπως εμείς όμως, η εμπειρία του γίνεται συγκλονιστική! Η αναζήτηση της ψυχής των ηρώων και της αλήθειας τους, μέσα σε διαφορετικά ιστορικά πλαίσια και τόπους κάθε φορά, είχε τις δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητές της. Τις αντιμετωπίζαμε όμως μαζί κι όταν τα καταφέρναμε, η χαρά μας ήταν διπλή.
Στην εποχή της γρήγορης πληροφόρησης, στην εποχή που ο κόσμος είναι κουρασμένος με τα προβλήματα του, πιστεύετε πώς ένα βιβλίο 500 περίπου σελίδων, μ’ αυτά τα τραγικά γεγονότα που διαπραγματεύεται, είναι εύκολο να διαβαστεί από τους περισσότερους αναγνώστες;
Το βιβλίο είναι ο πιο πιστός φίλος του ανθρώπου. Είναι το καταφύγιο που αποζητάς όταν θέλεις να ξεφύγεις από τα προβλήματα της καθημερινότητας. Είναι η ομπρέλα προστασίας μας από τη βροχή της γρήγορης πληροφόρησης. Ο αριθμός των σελίδων του παύει να έχει σημασία, όταν η ιστορία του σε παρασέρνει. Όταν μάλιστα είναι και αληθινή, τα πρόσωπα και οι καταστάσεις ζωντανεύουν. Γίνεσαι κοινωνός των γεγονότων και συνοδοιπόρος των ηρώων του. Υπάρχουν κάποτε στιγμές που ταυτίζεσαι τόσο πολύ μαζί τους, που βρίσκεις τον εαυτό σου στα λόγια και τις σκέψεις τους. Μπορεί βέβαια να συμπάσχεις στις λύπες τους αλλά βιώνεις στο έπακρο και την κάθαρσή τους όταν έρχεται. Λυτρώνεσαι και συ μαζί τους!
Στα δυο προηγούμενα βιβλία σας γράφετε πάλι ιστορίες βασισμένες σε αληθινά γεγονότα. Το πρώτο για τα Βουρλά της Μικράς Ασίας, από όπου κατάγεστε εσείς κ. Καγξίδου και το επόμενο για το Κιλκίς. Πώς διαλέξατε ένα νησί του Ιονίου για το τρίτο σας βιβλίο; Ποια ήταν η αφορμή για τη συγγραφή του;
Η αλήθεια είναι ότι τους τόπους δεν τους διαλέγουμε εμείς. Η καταγωγή και η πορεία της ζωής των ηρώων μας οδηγούν. Η αρχή έγινε με το «Ούτε η μάνα μου», όπου τα πρόσωπα οι τόποι και χρόνοι ήταν όλα αληθινά, αφού ήταν η ιστορία της ζωής του παππού της Έφης. Ένα βιβλίο που γράφτηκε για να δικαιωθεί επιτέλους ένας άνθρωπος που βίωσε την υπέρτατη αδικία! Στο «Περίμενέ με θα γυρίσω» και στο «Χωρίς συγγνώμη», η επιλογή των ιστοριών έγινε με γνώμονα τη χρονική συνέχεια των ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν την πατρίδα μας. Το ζητούμενό μας ήταν να καλύψουμε όλη εκείνη την τραγική περίοδο για τον τόπο, μέσα όμως από τα μάτια των ανθρώπων που τη βίωσαν. Το ευτύχημα πάντως ήταν, ότι είχαμε και τις μαρτυρίες και το υλικό που χρειαζόμασταν, για την καθεμιά από αυτές. Η αφορμή της συγγραφής αυτού του βιβλίου, ήταν η συγκίνηση που μας προκάλεσε η ιστορία των ηρώων μας.
Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, εμφύλιος μίσος, διχόνοια, Παιδουπόλεις, χούντα. Μαύρα χρόνια, με όλες τις κοινωνικές συνέπειες. Πιστεύετε πως είναι ένα θέμα που υπάρχει πολύ υλικό ακόμη για να γραφούν πολλά βιβλία;
Το θέμα αυτό, πιστεύουμε ότι δε θα εξαντληθεί ποτέ. Τα βιώματα ενός ολόκληρου λαού είναι σαν ένα ψηφιδωτό, όπου κάθε λιθαράκι μαρτυρίας που προστίθεται βοηθάει να ολοκληρωθεί μέσα μας η πραγματική εικόνα των γεγονότων. Συμπληρώνει, με λίγα λόγια, τα κενά της Ιστορίας και μας μαθαίνει όλα όσα δεν έχουμε διδαχθεί. Κάθε άνθρωπος που αφηγείται τη δική του αλήθεια εμπλουτίζει τη συλλογική μας μνήμη με όλα εκείνα που αξίζει να θυμόμαστε. Μέσα από τις άπειρες αυτές αφηγήσεις, ο κάθε συγγραφέας επιλέγει εκείνες που τον αγγίζουν περισσότερο και τους δίνει φωνή.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται γιατί υπάρχει λήθη ή δεν έχει γραφεί η αλήθεια και οι συγγραφείς προσπαθούν να ρίξουν φως μέσω προσωπικών αληθινών ιστοριών;
Πιστεύουμε ότι κάθε συγγραφέας οφείλει αρχικά στον εαυτό του, μα πάνω απ’ όλα στον τόπο του και στους αναγνώστες, να φωτίζει τις αθέατες πτυχές των ιστορικών γεγονότων. Για να πάψει επιτέλους η ιστορία που μαθαίνουμε να είναι αυτή που γράφτηκε από τους νικητές. Για να πάψει και η λήθη να είναι χαρακτηριστικό του λαού μας.
Είναι όλοι οι ήρωες σας αληθινοί και πώς τους διαχειριστήκατε από κοινού; «Πλάθοντας» τον Γεράσιμο Μπέσκο και τη Φωτεινή γνωρίζατε από την αρχή το τέλος τους; Ή ήταν αληθινά πρόσωπα και δε χρειάστηκε να χτίσετε εσείς τους χαρακτήρες τους;
Οι περισσότεροι από τους ήρωές μας είναι αληθινά πρόσωπα. Λεπτομέρειες όμως της ζωής και των χαρακτήρων τους, ήταν αδύνατον να γνωρίζουμε. Αυτό σημαίνει ότι τους χτίσαμε σχεδόν από την αρχή.
Πολλοί συγγραφείς επανέρχονται συγγραφικά με θεματογραφία τα ιστορικά γεγονότα. Τα ιστορικά μυθιστορήματα ή αν θέλετε, τα μυθιστορήματα με ιστορικές αναφορές, έχουν ανεβεί εμπορικά κατά πολύ τα τελευταία χρόνια. Πού, κατά τη γνώμη σας οφείλεται αυτή η ανοδική πορεία στις προτιμήσεις των αναγνωστών;
Η εμπορικότητα των ιστορικών μυθιστορημάτων πιστεύουμε ότι οφείλεται στην δίψα του κόσμου να μάθει την ιστορία του τόπου του, μέσα από τις αφηγήσεις των απλών καθημερινών ανθρώπων. Γιατί το ξέρουν όλοι καλά, ότι ο λαός γράφει πάντα τη δική του ιστορία, που είναι και η μόνη αληθινή.
Οι πραγματικοί ένοχοι δε ζήτησαν ποτέ ούτε μια συγγνώμη από τα θύματά τους, κρίνοντας ότι έπραξαν το σωστό διαλύοντας χιλιάδες ψυχές και σπιτικά. Γενικότερα διέλυσαν όλη την Ελλάδα που ζει ακόμη μέσα στη διχόνοια και δεν ξέρω αν ποτέ σβηστεί από τις καρδιές τους. Τα θύματα θα μπορέσουν ποτέ να τους συγχωρήσουν;
Οι πραγματικοί ένοχοι επιχείρησαν με τις πράξεις τους να καλύψουν τις ενοχές τους. Τα θύματά τους, τα αθώα παιδιά, δεν απαίτησαν ποτέ τη «συγγνώμη» κανενός! Ελπίζουν μόνο και εύχονται, να την ακούσουν κάποτε. Οι ένοχοι πάντως, τους την οφείλουν και θα τους την οφείλουν για πάντα!
Γνωρίζοντας όλα αυτά τα δεινά που πέρασε η χώρα μας από τον εμφύλιο μέχρι και τη χούντα, που την καπηλεύτηκαν άτομα που φόρεσαν τη γερμανική μπότα και έφεραν τον όλεθρο, τελικά τι είναι πατρίδα και ποιοι δικαιούνται να μιλούν γι’ αυτή;
«Πατρίδα είναι εκεί που φυτρώνει κι ανθίζει η καρδιά». Μου έλεγε πάντα η γιαγιά μου η Πάτρα. Τα λόγια της έγιναν στίχοι στην ποιητική μου συλλογή και οδοδείκτες της ψυχής μου.
Όσο για το ποιοι δικαιούνται να μιλούν για την πατρίδα, πιστεύουμε ότι είναι όλοι οι «Άνθρωποι», όπως τους περιγράφει ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης στο ποίημά του με τίτλο: «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος»
«Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος/δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου/μπορεί να χρειαστεί ν’ αφήσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη ή το παιδί σου./Δε θα διστάσεις/Θ’ απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου/γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλα τ’ άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρα…»
Οι Παιδουπόλεις της βασίλισσας Φρειδερίκης διαμόρφωσαν χαρακτήρες, έσπειραν το μίσος στα παιδιά εναντίον των γονιών τους και δημιούργησαν μια πληγωμένη γενιά με βαθιά τραύματα. Οι παράνομες υιοθεσίες απασχολούν την κοινωνία μας μέχρι και σήμερα. Είναι δυο θέματα που «καίνε» ακόμη την Ελληνική κοινωνία. Ήταν αναγκαία για την πλοκή της μυθοπλασίας ή θέλατε να περάσετε τα μηνύματά σας;
Η ζωή στις Παιδουπόλεις ήταν απαραίτητη για την πλοκή, αφού εκεί έζησε τα παιδικά του χρόνια ο βασικός μας ήρωας. Η περιγραφή όμως των συνθηκών που επικρατούσαν εκεί, έγινε μέσα από τα μάτια ενός εννιάχρονου παιδιού, του Γεράσιμου και όχι με την πολιτική ματιά της εποχής, για να βιώσει ο αναγνώστης την αλήθεια της ψυχούλας του.
Αν εξαιρέσουμε τις κακές συνέπειες του κορονοϊού (νεκροί, διασωληνωμένοι, εγκλεισμός), πώς καταφέρατε να βιώσετε την καραντίνα; Ήταν μια καλή ευκαιρία αυτή η περίοδος για τους δημιουργούς αφού ο Πολιτισμός είχε πέσει σε χειμερία νάρκη;
Πιστεύουμε ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες που βιώσαμε, το εκδοτικό τοπίο βγήκε ωφελημένο. Δεκάδες νέοι τίτλοι έφτασαν στις βιβλιοθήκες μας και μας συντρόφευαν τις ώρες της μοναξιάς. Ο πολιτισμός άνθισε, αφού κατά τη γνώμη μας το βιβλίο είναι μια από τις κυριότερες εκφράσεις του και μπορεί να περιέχει όλες τις τέχνες. Για τους αναγνώστες, τα βιβλία ήταν ένας τρόπος επικοινωνίας με τον έξω κόσμο κι ένας τρόπος να δραπετεύουν από την πραγματικότητα. Για τους συγγραφείς, η γραφή έγινε η καλύτερη ψυχοθεραπεία. Το πρόσημο της εμπειρίας αυτής θα λέγαμε τελικά ότι ήταν θετικό, όσον αφορά το βιβλίο τουλάχιστον.
Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;
Το Bookia αγαπάει και σέβεται τους συγγραφείς και το έργο τους και μας το έχει αποδείξει έμπρακτα όλα αυτά τα χρόνια. Χρωστάμε μεγάλη ευγνωμοσύνη σε όλους τους συνεργάτες του, που είναι πάντα δίπλα μας για να στηρίζουν την κάθε συγγραφική μας προσπάθεια, να προβάλουν και να προωθούν τα βιβλία μας με τον καλύτερο τρόπο. Ιδιαιτέρως ευχαριστούμε εσένα Μάγδα μου, για την πολύτιμη κριτική σου, την αγάπη και την αληθινή σου αγκαλιά.
Ευχαριστώ την Έφη Καγξίδου και Λίνα Σπεντζάρη για την όμορφη κουβέντα μας και τις εύχομαι να είναι καλοτάξιδο.
Δημοσιεύθηκε στο Bookia
Έφη Καγξίδου και Λίνα Σπεντζάρη, μιλούν στην Μάγδα Παπαδημητρίου για το «Χωρίς συγγνώμη» | Bookia