Μάκης Πάνος, μιλάει για «Το μυστικό της παλιάς φωτογραφίας», στη Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

makis panos to mistiko tis palias fotografias

Πώς μια παλιά κιτρινισμένη φωτογραφία της γιαγιάς ξυπνούν μνήμες για μια εποχή άγνωστη στους περισσότερους από μας; Τι έχει να μας πει και πόσα γεγονότα της ζωής που έζησε; Μια φωτογραφία όσον με χίλιες λέξεις. Στην προκειμένη, με 395 σελίδες.

Αφού κυριολεκτικά «ρούφηξα» αυτό το βιβλίο που μου ξύπνησε μνήμες, θέλησα να βρω τον συγγραφέα Μάκη Πάνο να μου εξομολογηθεί πώς και γιατί γράφηκε αυτό το βιβλίο και να εκδοθεί από τις εκδόσεις Πνοή. Με ένα ακόμη όμορφο εξώφυλλο, με επιμέλεια του επιμελητή των εκδόσεων Δημήτρη Καραναστάση, σας περιμένει στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Και σίγουρα θα σας κάνει το κλικ για να το ρουφήξετε κι εσείς.

«Το διάβασες; Πες τη γνώμη σου στο Bookia!»
Γίνε μέλος και βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Μάκη Πάνο ευχαριστώ για την συνέντευξη που μου παραχωρείς για το Bookia. Μια φωτογραφία της δικής σου γιαγιάς ήταν η αφορμή να ξετυλίξεις το κουβάρι των αναμνήσεων; Πότε έγινε το κλικ και πόσο χρόνια διήρκεσε η συγγραφή αυτού του βιβλίου;

Ακριβώς, μια παλιά φωτογραφία, αυτή που υπάρχει και στο εξώφυλλο του βιβλίου μου και ήταν κρεμασμένη στο χαγιάτι του πατρικού μου σπιτιού, ήταν αυτή που προκάλεσε την φαντασία μου, έτσι ώστε να γράψω ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ. Η συγγραφή του κράτησε τρία χρόνια περίπου.

Έχεις γράψει το μυθιστόρημα το «Γουρούνια στην πράσινη τσόχα», καθώς και δυο θεατρικά έργα: «Σταμάτα την παρέλαση ρε…» και «Ο Μάριος… πολιτευτής». Μίλησε μας γι αυτά, σε ποιες εκδόσεις θα τα βρει ο αναγνώστης που επιθυμεί κι αν έχουν το πολιτικό χρώμα με το τελευταίο σου μυθιστόρημα.

Ξέχασες το "ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ ΑΓΙΟΙ ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ ΑΓΓΕΛΟΙ" από τις εκδόσεις Αντώνη Σταμούλη - Θεσσαλονίκη, που ήταν μια κατάθεση ψυχής. Πρέπει να σε πληροφορήσω ότι άρχισα να γράφω αυτό το βιβλίο αμέσως μετά από ένα τραγικό γεγονός που χτύπησε την οικογένεια μας. Ουσιαστικά η θλίψη, ο πόνος και η απόγνωση βρήκαν διέξοδο στην κατάθεση των ακραία πρωτόγνωρων συναισθημάτων μου στο χαρτί.

"ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ" από τις εκδόσεις ΠΝΟΗ υπάρχει σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία. Αν δεν είναι άμεσα διαθέσιμα τα βιβλία μου μπορεί κάποιος να τα παραγγείλει. Ασφαλώς υπάρχει δυνατότητα να τα προμηθευτούν οι αναγνώστες και από το διαδίκτυο.

Με την ευκαιρία θέλω να πληροφορήσω τους επισκέπτες του bookia ότι τα θεατρικά μου είναι διαθέσιμα σε όποια θεατρική ομάδα επιθυμεί (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.). Το "ΣΤΑΜΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΡΕ…" έχει ανέβει από τον θεατρικό οργανισμό ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ με μεγάλη επιτυχία στη Χαλκιδική και στη Θεσσαλονίκη στο θέατρο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ.

"Το μυστικό της παλιάς φωτογραφίας" είναι ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα γεμάτο εκπλήξεις και ανατροπές. Δεν μπορεί να φανταστεί ο αναγνώστης το ταξίδι που γίνεται μέσα στις σελίδες σου ούτε τις ανατροπές που ακολουθούν. Θα σταθώ στο ιστορικό στοιχείο που μ’ ενδιαφέρει. Η διαδρομή είναι από το 1912 μέχρι και τη δικτατορία. Προσωπικά βιώματα και ακούσματα. Ακόμη και πολλή μελέτη της βιβλιογραφίας. Πιστεύεις ότι ενδιαφέρει σήμερα περισσότερο τον αναγνώστη λόγω άγνοιας της ιστορίας από τα σχολικά βιβλία;

Χαίρομαι κατ’ αρχάς που το χαρακτηρίζεις ως συγκλονιστικό! Ένα μυθιστόρημα, που αναφέρεται απλώς και σε ιστορικά γεγονότα αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ιστορικό, πιστεύω ότι σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει ή να αναπληρώσει την έλλειψη τέτοιων γνώσεων από βιβλία ιστορίας. Από την άλλη όμως δίνει την δυνατότητα στον αναγνώστη μαζί με μια όμορφη ενδεχομένως μυθοπλασία να μάθει πράγματι για ιστορικά γεγονότα που αλλιώς ίσως να μην είχε την ευκαιρία να πληροφορηθεί. Εδώ όμως υπάρχει πάντα ο κίνδυνος από τον συγγραφέα, μιας όχι σωστής και εμπεριστατωμένης πληροφόρησης ή αν θέλεις μιας εσκεμμένης παραποίησης των ιστορικών γεγονότων. Χρειάζεται προσοχή!

Όταν είμαστε νέοι ακούμε ιστορίες από τους παλιότερους με σκοπό να τη μεταλαμπαδεύσουμε στους νεότερους για να μη χαθούν οι αγώνες τους. Όμως πολλές φορές δεν ακούμε γιατί μας κουράζουν οι επαναλήψεις. Μήπως επειδή δεν έχουμε μάθει να ακούμε, επαναλαμβάνονται τα λάθη;

Το θέμα για μένα δεν είναι αν ακούμε, αλλά τι ακούμε όταν είμαστε νέοι, στο σχολείο, στον κοινωνικό περίγυρο αλλά κυρίως στο σπίτι μας. Είναι ένα μεγάλο θέμα που έχει να κάνει με την παιδεία μας και την σωστή διαπαιδαγώγηση. Από κει και πέρα ο καθένας μας με τις βάσεις που έχει, μεγαλώνοντας πρέπει να μπορεί να κρίνει και να αποφασίζει σωστά.

Πέρα από τον μύθο θα μπορούσε να ήταν πράγματι μια αληθινή ιστορία, μνήμη των ανθρώπων της Χαλκιδικής που έπρεπε να βγει οπωσδήποτε στο φως. Το ένιωσες «ως χρέος», να αποφορτιστείς ψυχικά για να προχωρήσεις μπροστά σε άλλα μονοπάτια;

Θα μπορούσε πράγματι να ήταν μια αληθινή ιστορία που να είχε συμβεί σε οποιοδήποτε μέρος της Χαλκιδικής η της Μακεδονίας γενικότερα. Πάντα με γοήτευαν και με συγκινούσαν οι ιστορίες που άκουγα για εκείνες τις μαρτυρικές από κάθε άποψη εποχές των βαλκανικών πολέμων της μικρασιατικής καταστροφής, της κατοχής, του εμφυλίου και των μετέπειτα πέτρινων χρόνων. Ήθελα λοιπόν να γράψω ένα μυθιστόρημα που οι ήρωες μου θα κινούνταν μέσα σ’ αυτές τις δύσκολες δεκαετίες. Και η φωτογραφία της γιαγιάς μου, μου έδωσε την καλύτερη αφορμή να το κάνω.

Κάθε τόπος πολλές ιστορίες. Καθημερινές και βγαλμένες από τους αγώνες του λαού της. Όπως και η Χαλκιδική. Πιστεύεις ότι αν οι συγγραφείς μέσα από την λογοτεχνία ξεθάψουν αυτές τις ιστορίες, θα είναι μια καταγραφή για τον ιστορικό του μέλλοντος;

Ξέρω ότι για κάθε τόπο υπάρχουν ιστορικές πηγές και ντοκουμέντα που χρειάζεται ένας ιστορικός αναλυτής. Όσο για τους σοβαρούς και καλούς συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων, που είναι λίγοι στον τόπο μας, νομίζω πως μπορούν να προσφέρουν προς αυτή την κατεύθυνση. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα όμως δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση!

Εμμονές, φοβίες, τρόμος, βία, κουσούρια του κάθε ήρωα που ξετυλίγονται στο μυθιστόρημα. Ο φόβος για το τι θα πει ο κόσμος. Θα νικήσουμε ποτέ το φόβο ως λαός για να μπορέσουμε να λευτερωθούμε κι αν πιστεύεις ότι συμφέρει στην κάθε εξουσία, (γονείς, σχολείο, εκκλησία, κράτος) να υπάρχει ο φόβος ώστε να μας διαχειρίζονται καλύτερα.

Η εξουσία σίγουρα θέλει έναν λαό φοβισμένο, ισοπεδωμένο, ανίκανο να εναντιωθεί σ’ αυτήν και να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Κι αυτό συνέβαινε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στις εποχές που αναφέρεται το μυθιστόρημά μου. Όμως πάντα ένας λαός σε κρίσιμες καμπές της ιστορίας του βρίσκει τη δύναμη να αντισταθεί και να παλέψει.

Οι ήρωες σου μπολιάστηκαν με όλα τα χαρακτηριστικά της εποχής. (Αντρικός εγωισμός, κόκκικο σεντόνι, οι καλλιτέχνες ήταν υποχρεωτικά ιδιαίτεροι άνθρωποι, τα κορίτσια στο σπίτι και τα αγόρια στο χωράφι…). Αλήθειες που στιγμάτισαν τον άνθρωπο, έντονος ρατσισμός ακόμη και για τα πολιτικά πιστεύω. Όπως, πρέπει να ξεβρομίσει ο τόπος από τους κομμουνιστές. Πολλοί πετυχημένοι χαρακτήρες ομολογώ. Πόσο δύσκολο ήταν το «χτίσιμο» τους»;

Όταν εμφορείσαι από σταθερές και πανανθρώπινες αξίες και είσαι σταθερά προσηλωμένος σ’ αυτές, τότε νομίζω ότι είναι πιο εύκολο να «κτίσεις» τους χαρακτήρες των ηρώων που έχεις στο μυαλό σου. Εγώ όπως θα διαπίστωσες στο μυθιστόρημα μου υπάρχουν έντονα και οι… δήθεν ήρωες. Άνθρωποι που τα πάντα πάνω τους είναι ψεύτικα. Η δήθεν αγάπη για την πατρίδα, ο δήθεν σωστός ανδρισμός, ο δήθεν έρωτας, το δήθεν πάθος για τα εθνικά ιδεώδη, η εγκληματική εμμονή στη φυλετική καθαρότητα κ.ά.

Το μυθιστόρημα Το μυστικό της παλιάς φωτογραφίας, λειτουργεί σαν ένα ψηφιδωτό της ελληνικής κοινωνίας, με ανθρώπινους τύπους της σύγχρονής μας πραγματικότητας καθώς και λίγο παλαιότερους, με απεικόνιση παθών, ερώτων, καταπιεσμένων σχέσεων, απαγορευμένων προσανατολισμών, πολιτικών στρατεύσεων και φανατισμών, ιδεολογικών εμμονών και πολλών άλλων γνωρισμάτων μιας Ελλάδας και μιας κοινωνίας που θα θέλαμε όλοι να αλλάξει προς το καλύτερο.

Τον ήρωα σου τον Στράτο πραγματικά τον λυπήθηκα. Γιατί του έδωσες τόσο βάρος ασήκωτο στην ψυχή του; Από θύμα έγινε θύτης. Την περιφρόνηση που ένιωσε, την εκτόνωσε στους άλλους, ως τιμωρία. Ποιο μήνυμα ήθελες να δώσεις μέσα από τον ήρωα σου;

Ένας από τους βασικούς μου ήρωες, ο Στράτος, ήταν ένα παιδί παραμελημένο με πολύ άσχημες παιδικές μνήμες, κάτι που έπαιξε βασικό ρόλο στην διαμόρφωση του αυταρχικού και βίαιου χαρακτήρα του. Όλα εκείνα όμως που μισούσε θανάσιμα, ήρθε η ζωή η ίδια να του τα ανατρέψει κι αυτή ήταν στο τέλος η πιο σκληρή τιμωρία του. Το μήνυμα λοιπόν βγαίνει αβίαστα και μέσα από τον Στράτο, αλλά και από όλους τους ήρωες και ψευτοήρωες του μυθιστορήματος.

Να μου επιτρέψεις να γίνω συνήγορος του διαβόλου. Στη σελίδα 299 γράφεις για τα γαλάζια και κόκκινα καφενεία που στιγμάτισαν συνειδήσεις, το φακέλωμα των πολιτών, για τις εκλογές βίας και νοθείας, για τα τάγματα ασφαλείας. Εποχές άγριες που κυβερνούσε ο φόβος και το παρακράτος. Πού έκανε ότι ήθελε και λογαριασμό δεν έδινε. Πιστεύεις ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις του κάθε συγγραφέα πρέπει να διακρίνονται μέσα από το έργο του κι αν ναι, το καθιστούν αντικειμενικό (στρατευμένη λογοτεχνία).

Κατ αρχάς νομίζω ότι ο συγγραφέας πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικός. Όμως δεν παύει να είναι ένα πολιτικό ον και επομένως δεν μπορεί παρά να εκδηλώσει με τα γραφόμενα του και τις πολιτικές του κατευθύνσεις. Είναι αδιανόητο νομίζω άλλα να είναι τα πιστεύω του και άλλα να υποστηρίζει σ’ αυτά που γράφει.Εγώ τουλάχιστον εκφράζω αυτά που πιστεύω κι αυτό φαίνεται σε όλα μου τα βιβλία, θεατρικά και μυθιστορήματα, προσπαθώντας κατά το δυνατόν να βλέπω τα πράγματα όσο πιο αντικειμενικά γίνεται! Ποτέ και για τίποτα δεν θα μπορούσα να κάνω στρατευμένη λογοτεχνία. Άλλωστε τότε παύει να είναι λογοτεχνία!

Ποια είναι η γνώμη σας για τη προβολή των συγγραφέων και του έργου τους από το Bookia;

Με λίγες λέξεις, η συμβολή του είναι ανεκτίμητη για τους νέους κυρίως συγγραφείς!

Ευχαριστώ για την συνέντευξη και κλείνοντας εκτός του αν έχεις κάτι έτοιμο… στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή, θα ήθελα να μου πεις αν μετά από αυτό το βιβλίο νιώθεις πιο λεύτερος από το φορτίο της ιστορίας που μας ταξίδεψες.

Νομίζω ότι η σοδειά των τριών μυθιστορημάτων και των δυο θεατρικών, μέσα σε μόνο εννέα χρόνια, με τόσο κολακευτικές κριτικές, είναι πολύ σημαντική για μένα που η συγγραφή, όπως έχω ξαναπεί, είναι κατάθεση ψυχής και συναισθημάτων, επικοινωνία, ψυχοθεραπεία και λύτρωση! Τώρα νοιώθω πλέον πιο ώριμος σαν συγγραφέας, πιο απελευθερωμένος και πιο αποφορτισμένος. Κι αυτό ήδη φαίνεται καθαρά στο ΄΄ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΦΩΤΟΓΑΦΙΑΣ΄΄.

Τελειώνοντας ήθελα να σε ευχαριστήσω πολύ που μου έδωσες αυτή την ευκαιρία αλλά και για τα τόσο κολακευτικά σχόλια για το βιβλίο μου.

http://www.bookia.gr/index.php?action=Blog&post=44e06ea4-23de-4ffe-b632-9ce63bf80d8a