Η Μάγδα Παπαδημητρίου – Σαμοθράκηγεννήθηκε στην Αθήνα το 1963 και μεγάλωσε στη Κατερίνη, όπου τελείωσε τις λυκειακές της σπουδές. Εργάστηκε στον ΟΤΕ για 27 χρόνια. Ξεκίνησε να ασχολείται με την συγγραφή μετά από μια επιστολή του δασκάλου της, ποιητή και πρεσβευτή της Ουνέσκο, Γιάννη Κουτσοχέρα, από το Παρίσι που της έδωσε τη δύναμη να προχωρήσει. Υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Πολιτιστική Έκφραση» του Πολιτιστικού κέντρου ΟΤΕ Αττικής. Συνεργάστηκε με πολιτιστικά έντυπα της Αθήνας. Είναι παντρεμένη με τον Γιάννη Σαμοθράκη και έχει δυο παιδιά, την Ειρήνη και το Ζαχαρία. Έχουν δημοσιευτεί άρθρα της σε πολλές έντυπες εφημερίδες του νομού Πιερίας με πολιτιστικά θέματα. Σήμερα αρθρογραφεί στην ηλεκτρονική ενημερωτική ιστοσελίδα e-pieria και είναι ανταποκρίτρια του κοινωνικού δικτύου για βιβλία Bookia στην Πιερία και στην Τήνο. Είναι μέλος της Παγκόσμιας Ένωσης Ποιητών και ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Συγγραφέων Πιερίας. Έχει βραβευτεί από τον Δήμο Κατερίνης και την Παναιτωλοακαρνανική Συνομοσπονδία για τη προσφορά της στα Γράμματα. Μιλήσαμε μαζί της με αφορμή το νέο της βιβλίο Πατρίδα ξένη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άπαρσις.
Σας καλωσορίζω στο BookSitting και σας ευχαριστώ, εκ των προτέρων, γι’ αυτή τη συζήτηση που κάνουμε με αφορμή το νέο σας βιβλίο Πατρίδα ξένη που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Άπαρσις. Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτό το βιβλίο, ήταν κάτι που είχατε καιρό στον νου σας;
Ευχαριστώ πολύ κυρία Καλογεροπούλου εσάς και το πολύ ενδιαφέρον site BookSitting για τη συνέντευξη και τη φιλοξενία. Με την ευκαιρία, να ευχαριστήσω και τις εκδόσεις Άπαρσις για την όμορφη αυτή έκδοση και τη στήριξη στην ένατή μου συγγραφική απόπειρα. Να ευχαριστήσω επίσης τον συγγραφέα Λέοντα Ναρ και τη Γεωργία Πανταζή, από το Αγρίνιο, για την αμέριστη βοήθειά τους. Το μυθιστόρημα απλώνεται μέσα σε πέντε δεκαετίες του εικοστού αιώνα (1935-1975) της ιστορίας μιας αλυσοδεμένης Ελλάδας που αγωνίζεται για την Εθνική Ανεξαρτησία της, χωρίς ντόπιους και ξένους προστάτες, κάτω από το μαύρο πέπλο του φασισμού και του ναζισμού. Από το 1935 του Μεταξά μέχρι και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Το μαρτυρικό οδοιπορικό είναι μεγάλο για τους ήρωες, αληθινούς και μυθοπλαστικούς. Το μόνο αληθινό πρόσωπο είναι ο Γιώργος Παππάς, περσόνα του αγωνιστή της Δημοκρατίας Γιώργου Δ. Παπαδημητρίου, του αδελφού του πατέρα μου. Δίπλα του, οι Σεφαραδίτες Έλληνες Εβραίοι Ζαχαρίας και Ελισεβά Ναχμίας, ο ταγματασφαλίτης Κοσμάς Ξυπολυτέας με τη γυναίκα του Ελευθερία, η Μαρία και ο Αλέξανδρος Ντούβας. Στηρίζεται σε αληθινά γεγονότα. Ναι, το σκεφτόμουν πολλά χρόνια αυτό το χρέος τιμής στη μνήμη του θείου μου αλλά και σε όλα τα θύματα του ναζισμού και του φασισμού. Έχω γράψει τη βιογραφία του στην ιστοσελίδα μου αλλά έκρινα πως δεν θα είχε μεγάλη απήχηση όσο ένα βιβλίο. Στην πορεία, οι μυθοπλαστικοί ήρωες «χτίζονταν» σιγά σιγά κι έτσι γεννήθηκε η Πατρίδα ξένη. Νονός του τίτλου είναι ο επιμελητής μου, δημοσιογράφος και ποιητής Βασίλης Καλαμαράς τον οποίο ευχαριστώ πολύ.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου σας, το οποίο, όπως αναφέρατε και εσείς, είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, ταξιδεύει κανείς στην ιστορία του περασμένου αιώνα, με όλα τα τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν την ανθρωπότητα. Υπάρχουν αντιστοιχίες στο σήμερα;
Πάντοτε θα υπάρχουν αυτοί οι άνθρωποι που θα υψώνουν τη φωνή τους ενάντια στο καθεστώς της χώρας τους. Μήπως δεν υπάρχουν σήμερα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των προσφύγων; Μήπως δεν καταδικάζονται άνθρωποι ακόμη σ’ όλον τον πλανήτη για τα πολιτικά πιστεύω τους; Συγγραφείς ή δημοσιογράφοι που διώκονται για τη μη ελευθερία της έκφρασης; Τα οδοιπορικά αυτά δεν θα τελειώσουν ποτέ, είτε προέρχονται από την Αφρική, είτε από το Αφγανιστάν και την Τουρκία, είτε από τη Λατινική Αμερική.
Ο Γιώργος Παππάς, ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματός σας, είναι ένας άνθρωπος που αγωνίζεται για τις αξίες του, για τα ιδανικά και για την δημοκρατία. Υπάρχει δημοκρατία σήμερα, κατά τη γνώμη σας -στην ουσία όχι στους τύπους; Και πώς θα ορίζατε τη δημοκρατία; Ποια είναι τα επιθυμητά χαρακτηριστικά του δημοκρατικού πολιτεύματος;
Δύσκολη και ευαίσθητη η ερώτηση γιατί η απάντηση ίσως πληγώσει κάποιους. Για μένα δεν υπάρχει η ιδεατή δημοκρατία που θα ήθελα. Θα μου άρεσε να έχουμε άμεση, που οι αποφάσεις θα πηγάζουν από τον λαό για τα συμφέροντα του λαού μέσα από λαϊκές συνελεύσεις. Θα ήθελα να βλέπω τον πολίτη να έχει λόγο σ’ αυτά που τον αφορούν. Αυτό προϋποθέτει φυσικά να υπάρχει σεβασμός κι από τις δυο πλευρές. Χωρίς καχυποψίες και αμφισβητήσεις. Δυστυχώς υπάρχει ακόμη ραγιαδισμός, υπάρχει κούραση και αδιαφορία από τη μεριά του πολίτη, ακόμη και στο πιο απλό, στο κάλεσμα του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων του σχολείου. Πώς να περιμένουμε μετά συμμετοχή στον δήμο και στο κράτος. Γι αυτό, η Άμεση Δημοκρατία είναι ακόμη ουτοπία. Ξέρετε, δεν είναι μόνο η ψήφος το δικαίωμα του πολίτη κάθε πέντε χρόνια αλλά κι ο έλεγχος των τηρήσεων των υποσχέσεων. Τα επιθυμητά χαρακτηριστικά λοιπόν, συνοψίζοντας, είναι ο αμφίδρομος σεβασμός, η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, η περισσότερη δικαιοσύνη, η εμπιστοσύνη, η κοινωνική ισότητα. Ας ευχηθούμε η επόμενη γενιά να τα καταφέρει πηγαίνοντας ένα βήμα μπροστά.
Έχει τη δύναμη ο άνθρωπος να αντισταθεί στην αδυσώπητη ροή της Ιστορίας; Μπορεί να ανατρέψει τα γεγονότα;
Η Ιστορία κάνει κύκλους, όταν το επιτρέπει ο άνθρωπος. Όταν δεν μαθαίνει από τα λάθη του. Όταν νιώσει το εμείς και αποχωριστεί το εγώ, ναι, τότε μπορεί να ανατρέψει τα γεγονότα. Αν δούμε στην πάροδο της Ιστορίας τις επαναστάσεις και τους ξεσηκωμούς στη χώρα μας αλλά και παγκόσμια, θα δούμε πως όλα τα μπορεί ο άνθρωπος αρκεί να το θέλει.
ωτογραφία: Παναγιώτης Φτάρας
Ποιοι γράφουν την Ιστορία;
Πιστεύω πως μέχρι σήμερα την Ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Οι νικημένοι βρίσκουν δικαίωση μετά από χρόνια στις καρδιές των ανθρώπων. Από το 1945 και μετά, η Ιστορία γράφτηκε όπως βόλευε τους νικητές και ποτέ δεν θα μάθουν τα παιδιά στο σχολείο και την άλλη όψη του νομίσματος ώστε να μπορούν να κρίνουν. Πότε θα διδαχτεί η σύγχρονη Ιστορία στα σχολεία και σε ποιους θα την αναθέσουν; Λαός που δεν γνωρίζει την Ιστορία του, δεν έχει μέλλον. Ελπίζω οι αναγνώστες να αγαπήσουν και να διαβάσουν τα αξιόλογα ιστορικά βιβλία των συγγραφέων που φωτίζουν τις κρυφές σελίδες της Ιστορίας και να αναζητούν συνεχώς την αλήθεια.
Τι είναι πατρίδα για εσάς; Νιώθετε «ξένη» στην πατρίδα σας;
Πατρίδα για μένα δεν είναι απλά η υπεράσπιση της ακεραιότητας των γεωγραφικών μας συνόρων, αλλά και η υπεράσπιση των δικαιωμάτων του πολίτη που ζει σε αυτό το χώρο. Είναι και η μάχη για την προστασία των εργαζόμενων, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η συμμετοχή στους θεσμούς της Δημοκρατίας. Είναι ακόμη, η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι η συνεχόμενη και ανυποχώρητη μάχη για την Ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την Δημοκρατία. Είναι η κοινωνική δικαιοσύνη και με την κατοχύρωση του συνόλου των συνταγματικών δικαιωμάτων, όλων, ανεξαιρέτως, των πολιτών που ζουν στην πατρίδα μας. Η έννοιά της έχει παρεξηγηθεί από μερίδα του λαού. Στο μυθιστόρημα Πατρίδα ξένη βλέπουμε τους πραγματικούς αγωνιστές, όπως τον Γιώργο Παππά, τη Μαρία Δημάδη, τη Λέλα Καραγιάννη, τον Ζαχαρία Ναχμίας, την Ελευθερία και άλλους ν’ αγωνίζονται, να εξορίζονται, να φυλακίζονται και να βασανίζονται για να δουν μια μέρα την πατρίδα τους ελεύθερη, χωρίς προστάτες. Και τον Κοσμά, τον Τουλιόπουλο, και αυτούς που έκαναν πλιάτσικο στις περιουσίες των Εβραίων, να φορούν τη γερμανική στολή και να υπερηφανεύονται για την εθνικοφροσύνη τους. Ναι, νιώθω «ξένη» στην πατρίδα μου, όπως ένιωθε ο θείος μου, αλλά δεν θα την εγκαταλείψω ποτέ. Θα αγωνίζομαι καθημερινά να τη δω ανεξάρτητη χωρίς ξένους προστάτες. Το οφείλω στα παιδιά μου!
Η θρησκεία ενώνει αλλά και διαχωρίζει. Η ιστορία που αφηγείστε στο βιβλίο σας περιστρέφεται σε σημαντικό βαθμό γύρω από το θέμα της θρησκείας. Τι είναι η θρησκεία για εσάς; Και ποιος ο ρόλος της στην κοινωνία; Ελευθερώνει ή περιορίζει τους ήρωές σας;
Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να βρει μέσα του τη δύναμη. Μέσα του βρίσκεται μια παντοδύναμη πηγή, μια ενεργητικότητα, που κρύβεται από αγριόχορτα που την πνίγουν. Κάποιες στιγμές την εμψυχώνει με ορισμένες πράξεις του, κι έπειτα την αφήνει να χαθεί ή και να στερέψει. Η πηγή με βρώμικο νερό, λασπωμένο, σπρώχνει στα τυφλά, ενάντια στους άλλους, άρα ενάντια στον ίδιο του τον εαυτό. Άνθρωπος είναι σεβασμός στον άνθρωπο, όμως ο δρόμος είναι μακρύς. Υπάρχει ένα κτήνος μέσα στον άνθρωπο και ζωή σημαίνει ν’ αρνείσαι να σε δυναστεύει αυτό το κτήνος. Επειδή μας τυλίγει ο ίδιος ουρανός. Επειδή είμαστε καμωμένοι απ’ το ίδιο υλικό. Επειδή όλοι είμαστε άνθρωποι. Κι επειδή ο λόγος, όταν είναι αληθινός, μπορεί να βοηθήσει σαν ένα χέρι αδερφικό. Τι σόι νίκη θα ήταν άραγε, αν γινόμασταν κι εμείς ίδιοι με τους εχθρούς μας. Άλλους ήρωες τους ελευθέρωσε κι άλλους τους έπνιξε. Ας το ανακαλύψουν οι αναγνώστες κι ας κρίνουν.
Το μυστικό του βιβλίου, γράφετε στο οπισθόφυλλο, κρύβεται στο ερώτημα Μαρία ή Μαριάμ. Τι λέτε λοιπόν; Μαρία ή Μαριάμ;
Αυτό είναι το μυστικό του βιβλίου. Δεν μπορώ να το αποκαλύψω!
Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο; Τι καλό να περιμένουμε;
Ο εγκλεισμός ήταν πολύ δημιουργικός για μένα από το πρώτο κύμα της καραντίνας. Άλλωστε οι συγγραφείς είμαστε μοναχικοί τύποι. Βρήκα την ευκαιρία, αφού δεν υπήρχαν ούτε θέατρο ούτε βιβλιοπαρουσιάσεις, να μείνω στο σπίτι και ν’ ανοίξω τις σημειώσεις μου. Να γράψω αρκετά κομμάτια που θέλουν όμως τη σύνδεσή τους. Ετοίμασα κείμενα για διάφορες συνεργασίες που μου προτάθηκαν σε συλλογικές εκδόσεις, σε τοπικό επίπεδο. Αλλά για μυθιστόρημα, είναι πολύ νωρίς ακόμη να αποκαλύψω κάτι. Οι εκδόσεις Άπαρσις θα περιμένουν ακόμη. Ευχαριστώ πολύ για τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας.
Κι εγώ σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι καλή επιτυχία στο έργο σας!