Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη
Και τ’ αγέρι τραγουδάει μια μελωδία ανιαρή.
Και τα πεύκα φωνάζουνε στα τρένα.
Φωνάζουνε: Τότε δεν ξημέρωσε ποτέ
Bertolt Brecht
Αυτό το βιβλίο ήθελα να το πάρω από τότε που εκδόθηκε. Μου άρεσε ο τίτλος, το εξώφυλλο, ο νοσταλγικός συνειρμός της συχνής μετάβασής μου από Αθήνα-Κατερίνη και αντίστροφα. Κατάφερα να το αποκτήσω στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου, από το περίπτερο των εκδόσεων Θίνες.Ένας εκδοτικός οίκος, με ξεχωριστά βιβλία που δεν μ’ έχουν διαψεύσει ποτέ για την ποιότητα της έκδοσης αλλά και τη θεματογραφία τους.
Ποιος είναι ο Γιώργος Λιόλιος και γιατί ασχολήθηκε με τον Σιδηρόδρομο, ειδικότερα της Βέροιας Ο Γιώργος Λιόλιος γεννήθηκε στη Βέροια,όπου ζει και εργάζεται ως δικηγόρος. Σπούδασε δημοσιογραφία και νομικά.
Κυκλοφορούν τα βιβλία του:Ίχνη Εβραϊκής Παρουσίας στη Σίφνο (εκδ. Ευρασία), Σκιές της πόλης-Αναπαράσταση του διωγμού των Εβραίων της Βέροιας (εκδ. Ευρασία),Η Σίφνος του Νίκου Μουτσόπουλου – Η ποίηση στην αρχιτεκτονική (εκδ. Ευρασία), Η Βέροια των περαστικών (εκδ. ΕΦΑ Ημαθίας),Σιδηρόδρομος σφυρίζων εις την πεδιάδα (εκδ. Θίνες).και η νουβέλα Ο αλλόκοτος κόσμος του ΓιόναςΤρέσνι(εκδ. του Φοίνικα)
«Σιδηροδρομικός Σταθμός Karaferye (Βέροια) –Στην πόλη του το αφιερώνει ο Γιώργος Λιόλιος το βιβλίο του. Μας συστήνει μέσα από αυτό, την πολυπολιτισμική Βέροια, πού, οι διαφορετικοί πληθυσμοί που την κατοίκησαν, δούλεψαν στο να εξελιχτεί σε μια δυναμικά εξελισσόμενη εμπορική και βιομηχανική, πολιτισμική πόλη. Η Βέροια είναι μια πόλη που μπορείς να ζήσεις και να την απολαύσεις κατ’ εμέ. Τα μουσεία της, οι γειτονιές της, η κουλτούρα της, δείχνουν αυτή την πραγματική ανάπτυξη, που αναζητούμε.Ο Γιώργος Λιόλιος μας μιλά για τον σιδηρόδρομο που αγαπήσαμε. Από τα χρόνια του Χαρίλαου Τρκούπη μέχρι και τις κουκέτες που προλάβαμε οι περισσότεροι αλλά και το intericity που διασχίζει τη χώρα, που είχαμε τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα, κύλησαναιώνες. Πολλά κορμιά χάθηκαν στις ράγες, έγιναν πολλοί αποχωρισμοίπολλοί έρωτες τραγουδήθηκαν. Πολλά δάκρυα κύλησαν ακούγοντας τραγούδια όπως «Πάει, έφυγε το τρένο», «τα τρένα που φύγανε», «το τρένο φεύγει στις 8» και πολλά ακόμη που έμειναν για να μας το θυμίζουν. Πόσοι δεν έχουν συνδέσει στιγμές της ζωής τους με τον σιδηρόδρομο; Ο σιδηρόδρομος μας θυμίζει τον πόλεμο του 40, αργότερα τη μετανάστευση στις φάμπρικες της Ευρώπης αλλά και την αιματηρή πορεία προς τα στρατόπεδα του Άουσβιτς. Κι αυτά όλα τα γεγονότα, η Βέροια τα έζησε στο πετσί της.
Ο συγγραφέας έφερε στο φως ένα πολύτιμο εγχειρίδιο, ένα βιβλίο με μεγάλη έρευνα, που διακρίνουμε από τη μεγάλη βιβλιογραφία του. Γραμμένο με επιστημονική και ιστορική τεκμηρίωση. Όχι μόνο αρχειακή αλλά και φωτογραφική. Οι φωτογραφίες που συμπεριλαμβάνονται μέσα στις σελίδες του είναι από το Μουσείο Φωτογραφίας «Χρ. Καλεμκερής» αλλά και από άλλες συλλογές, που είναι ανεκτίμητες για την τοπική ιστορία. Η μνήμη έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο του Γιώργου Λιόλιου. Μέσα από τις φωτογραφίες, μαρτυρίες και ντοκουμέντα, γνωρίζουμε άγνωστα γεγονότα. Το ταξίδι είναι συναρπαστικό. Εμπλουτισμένο με πίνακες, σχεδιαγράμματα, έγγραφα και εφημερίδες της εποχής, διαβάζοντάς το, νιώθεις συνοδοιπόρος του συγγραφέα στη γραμμή Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου. Περπατάς μαζί του στα σπίτια των σιδηροδρομικών και πληροφορείσαι για τα αρχιτεκτονικά σχέδια της εποχής. Κι όταν περνάς σήμερα από τους έρημους σιδηροδρομικούς σταθμούς θλίβεσαι που σωριάζονται έρημα, από την αδιαφορία του κράτους. Για τους ερευνητές και συγγραφείς που ασχολούνται με το τρένο, είναι το κατάλληλο εργαλείο που θα τους βοηθήσει στο έργο τους. Για τους εραστές του σιδηρόδρομου αλλά και τους αναγνώστες οι γνώσεις που θα αποκομίσουν διαβάζοντας το, θα είναι αρκετές στο να δημιουργήσουν άλλα ταξίδια και να το αγαπήσουν περισσότερο. Ένα τέτοιο βιβλίο ανοίγει νέους ορίζοντες και δίνει νέες ιδέες για παράλληλες εκδηλώσεις, σε σταθμούς των τρένων, όπου οι πόλεις αναπτύχθηκαν και ζωντάνεψαν.
Σ’ αυτό το βιβλίο γράφονται για πρώτη φορά άγνωστα πράγματα για τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Πληροφορούμαστε το πως ενώθηκαν μεγάλοι κολοσσοί, αυτοκρατορίες με σκοπό τη μεταφορά ανθρώπων, υλικών, ιδεών, πρώτωνυλών από τον ένα τόπο στον άλλο. Μαθαίνουμε όλη την πορεία του, από τότε που τα σύνορα ήταν μέχρι τη Λάρισα, για τις διακλαδώσεις που έγιναν προς το Πήλιο, για τους ανθρώπους που εργάστηκαν στις ράγες τους αλλά έχασαν και τις ζωές τους. Αλλά και για άλλες σιδηροδρομικές γραμμές όπως της Στερεάς, της Πελοποννήσου καιΑττικής. Στα τέσσερα κεφάλαια που χωρίζεται το βιβλίο, διαβάζουμε για τις προσπάθειες του ελληνικού κράτους και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να ανταποκριθούν και να προχωρήσουν στην κατασκευή σιδηροδρομικών δικτύων. Για το πώς η Εταιρεία Ανατολικών Σιδηροδρόμων, αφού χρηματοδοτήθηκε από τη DeutscheBank, κατασκεύασε τη γραμμή Θεσσαλονίκης - Μοναστηρίου, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας, όπως και της γραμμής Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης, περιήλθε στην ιδιοκτησία του ελληνικού κράτους μετά το 1912. Στο τρίτο και μεγαλύτερο κεφάλαιο, ο συγγραφέας, εστιάζει στο σταθμό της Βέροιας και μας μιλά για τις φυλετικό μωσαϊκό της πόλης και τη συνύπαρξη της διαβίωσης πριν το 1912, για την υποδοχή των Μικρασιατών προσφύγων το ’22αλλά και για τον αφανισμό των Εβραίων στην κατοχή. Στο τέταρτο κεφάλαιο, ο Γιώργος Λιόλιος γράφει για ένα «τρένο που δεν σφύριξε ποτέ», δηλαδή για τη σιδηροδρομική γραμμή Καλαμπάκας - Βέροιας (μέσω Γρεβενών, Σιάτιστας, Κοζάνης), που ανέλαβε να κατασκευάσει η Βελγική Εμπορική Εταιρεία». Το τι έγινε μ’ αυτό το τρένο, γιατί δεν σφύριξε ποτέ και τελικά ποιοι ευθύνονταν, θα το διαβάσετε και θα δείτε πως η δυσπραγία του κράτους αλλά και οι τοπικές αντιδράσεις ήταν μερικές από τις αιτίες, που τις συναντούμε και σήμερα σε διάφορα δημόσια έργα, ώστε να μένουν στάσιμα για χρόνια. Κοντοστέκομαι τελειώνοντας στο λογοτεχνικό μέρος του βιβλίου όπου διαβάζουμε λογοτεχνικά κείμενα που αφορούν το τρένο και πως εμπνεύστηκαν από αυτό λογοτέχνες αλλάς και σημαντικά πρόσωπα της εποχής. από τον χώρο της τέχνης, της δημοσιογραφίας και της πολιτικής (Θ. Φλωρά-Καραβία, Σπύρος Μελάς, Γιώργος Σεφέρης, Κωνσταντίνος Ρακτιβάν).Για το όμορφο αυτό βιβλίο εργάστηκαν έμπειροι άνθρωποι του χώρου, με την επίβλεψη της εκδότριας και ιστορικού ΖιζήςΣαλίμπα. Την άριστη δουλειά που έγινε, θα την διαπιστώσετε παίρνοντας το στα χέρια σας..Ένας ύμνος στον σιδηρόδρομο είναι αυτό το βιβλίο και το προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους τους δημόσιους φορείς που σχετίζονται με το τρένο αλλά και σε δήμους, συλλόγους που είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με το αγαπημένο μεταφορικό μέσον. Να παρουσιάσουν το βιβλίο του Γιώργου Λιόλιουστο αναγνωστικό κοινό τους, αλλά ίσως να είναι μια καλή ευκαιρία να μιμηθούν αυτή την υπέροχη καταγραφή και να ερευνήσουν για τον δικό τους σταθμό.
Άλλα τρένα σταμάτησαν, άλλα συνεχίζουν να σφυρίζουν σε πεδιάδες, τούνελ και βουνά. Η τοπική ιστορία, η μνήμη δεν πρέπει να πάψουν. Αυτές θα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Συγχαρητήρια για την έκδοση στις εκδόσεις Θίνες, καλοτάξιδο να είναι Γιώργο Λιόλιο.
Ας φανταστούμε ότι αύριο ξηλώνουν τον σταθμό
Και πάψει το τρένο να περνά και να σφυρίζει,
Η πόλη θα είναι ίδια;
Δίχως σταθμό και τρένα …..θα στεγνώσει η πόλη μέσα μου.
Το ίδιο και τα όνειρα.
Από την «αθησαύριστη» συνομιλία του MichelFoucaultμε τον-JonhasTresni