Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη
«Ο φόβος είναι που μας κάνει αδύναμους… Γι αυτό μας καλλιεργούν πάντα τον φόβο, για να μας κρατάνε αδύναμους. Τον φόβο σου πρέπει να τον απομυθοποιείς..»
Τι θα κερδίσω από ένα βιβλίο φαντασίας; σκέφτηκα όταν έπιασα στα χέρια μου το πρώτο μέρος της τριλογίας «Ευτοπία-Τα χρόνια του μανιφέστου», της συγγραφέως Άννης Παπαθεοδώρου, που κυκλοφόρησε από την Άνεμος Εκδοτική. Συνηθισμένη από τα ιστορικά βιβλία, αυτό μου φάνηκε ουτοπικό. Ότι θα συμβεί μετά από πολλά χρόνια, που ίσως δε θα ζω. Το ξεκίνησα από περιέργεια για να δω αν μια Ελληνίδα συγγραφέας μπορεί να με κερδίσει και σε τούτο το είδος. Αρχίζοντας το, οι σελίδες άρχισαν να φεύγουν, να με καθηλώνουν γιατί ξεκινά από την κρίση που ταλαιπωρεί την Ελλάδα εδώ και δέκα χρόνια και δε θα σταματήσει. Άρχισα να τσακίζω τις σελίδες μ’ αυτά που χτυπούν καμπανάκι μέσα μου και συνειδητοποίησα τελειώνοντας το πώς ήμουν κι εγώ μέσα στο βιβλίο. Οι σκέψεις, οι ανησυχίες για το αύριο, η ατομική ευθύνη πως ναι, είμαι κι εγώ ένας κρίκος της αλυσίδας που εκούσια ή ακούσια ευθύνομαι για τον κόσμο που έφερα τα παιδιά μου. Είμαι η Άννα, η Χαρά, η Γιολάντα, ο Μάνος, ο Σάββας, μια ανώνυμη ηρωίδα του βιβλίου.
Ένα βιβλίο των 477 σελίδων που με κράτησε σε αγωνία και προβληματισμό. Ήμουν κι εγώ στις πλατείες των αγανακτισμένων όταν ξεκίνησε η κρίση. Ανήσυχη για το μέλλον των παιδιών μου που τα έφερα σε μια κοινωνία όπου δεν υπάρχει αλληλεγγύη και σεβασμός, αλλά φτώχια και εξαθλίωση, υπερπληθυσμός και μετανάστευση, εγκληματικότητα, εθνικισμός και τρομοκρατία. Που ο καθένας κοιτά τον εαυτό και την οικογένεια του. Που ο καθένας ζει το τώρα αλλά όχι το μέλλον. Όπως ο Μάνος και η Άννα που ξεκίνησαν τη ζωή τους μέσα στην κρίση. Όπως η Χαρά και ο Σάββας που γύρω τους κινείται η ιστορία. Δυο οικογένειες που ακροβατούν ανάμεσα στην εξουσία και την επανάσταση, την επιλογή της συμμόρφωσης με τους ανηλεείς κανόνες ή την εξέγερση και τη διεκδίκηση ενός καλύτερου μέλλοντος. Οι ήρωες του βιβλίου δεν αντέδρασαν αρχικά, όταν στήθηκε αυτός ο νέος κόσμος. Συμβιβάστηκαν, προσαρμόστηκαν και έμαθαν να ζουν μέσα σ’ αυτόν και με τους κανόνες του. Τον δέχτηκαν παθητικά ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε να τον αλλάξουν. Δημιούργησαν την οικογένεια τους και έχτισαν τη ζωή τους. Κι από τα χρόνια της κρίσης μεταφερόμαστε στο 2057. Τριάντα οχτώ σχεδόν μπροστά από τότε που άρχισαν οι συνέπειες της κρίσης και της μη αντίδρασης. Την παγκοσμιοποίηση που την πιπιλίζαμε ως καραμέλα και νομίζαμε πως θα αργήσει να έρθει αλλά έγινε πράξη. Μάλλον εφιάλτης. Σ’ αυτό το βιβλίο η συγγραφέας με το Μανιφέστο μας ταρακουνά, όχι αδικαιολόγητα. Μας Καλεί να αφυπνιστούμε πριν γίνει πραγματικότητα το σενάριο που η ίδια έχει γράψει. Γιατί δυστυχώς καμιά κρίση δε μας ταρακούνησε.
Προφητικό θα το χαρακτήριζα πολιτικής φαντασίας. Προβάλλει την κρίση στο μέλλον που δεν θα αργήσει να έρθει αφού τα σημάδια του αχνοφαίνονται στον ορίζοντα. Περιγράφει αυτό που πολλοί το έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους και δεν τολμούν να το εκφράσουν για να μη τους πουν φαντασμένους και τρελούς. Μα όσοι βλέπουν πιο πέρα από αυτά που τους μπολιάζουν κάθε τόσο, θα βρουν στο βιβλίο τον εαυτό τους. Θα ζήσουν τον έλεγχο στη ζωή τους. Η συγγραφέας κατάφερε μέσα σ’ αυτό το βιβλίο να μας κάνει κι εμάς ήρωες της και να ζήσουμε όλη την πορεία των ηρώων. Γιατί ακριβώς ο Νίκος, ο Λουκάς, ο Μάνος, η Ροζίτα είναι κομμάτια του λαού μας. Είμαστε εμείς με τα προβλήματα στις σχέσεις μας, με τη δουλειά, με τους γονείς και τα παιδιά μας αντιμέτωποι με την ατομική ευθύνη. Εμείς που καθημερινά ζούμε το Μανιφέστο μας, όπως ήδη το έχουν ορίσει οι Μεγάλοι της γης. Όχι όμως αυτό που γνωρίζουμε. Μια κινηματική δηλαδή πολιτική διακήρυξη κοινωνικού περιεχομένου, αλλά ένα σύνολο νόμων, με βάση τους οποίους στήνεται ένας νέος τρομακτικός κόσμος μετά τις συνέπειες της κρίσης. Μας μιλά για παγκοσμιοποιημένη οικονομία και διακυβέρνηση με κλειστά σύνορα. Για απομονωτισμό, για διαδίκτυο τοπικής εμβέλειας και για μέσα ενημέρωσης που θα μιλούν μόνο για την κάθε χώρα, χωρίς να γνωρίζουμε τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Για έλεγχο των γεννήσεων και των θανάτων. Δηλαδή πως θα υπάρχει μια αποχώρηση για μια νέα γέννηση. Μιλά για ταξικές κι επαγγελματικές ζώνες ασφυκτικά κλειστές. Όπου όποιος δεν θα ανταποκρίνεται επαρκώς στις υποχρεώσεις που του έχουν ανατεθεί από τους ιθύνοντες, θα κατρακυλά σε κατώτερη κοινωνική κλίμακα. Για τα ταμεία και τις συντάξεις που δε θα υπάρχουν. Για τον ελεγχόμενο Πολιτισμό. Για το κλείσιμο των συνόρων. Για τον καιαδισμό που θα ορίζει τους πάντες και τα πάντα. Για τη διάβρωση συνειδήσεων, τον εξευτελισμό αξιών, των Θεσμών όπως αυτός της Δικαιοσύνης. .Δε θα υπάρχει παρελθόν, ιστορία, παράδοση, βιβλία. Μας μιλά για χάρτα επαγγελμάτων όπου η διακυβέρνηση θα ορίζει τι θα σπουδάσει το κάθε παιδί.
Αλλά και για την ακαταλληλότητα. Για μια παγκόσμια διακυβέρνηση όπου χωρίζουν τις χώρες σε βιομηχανικές, αγροτικές, τουριστικές όπως η Ελλάδα. Πολλά χρόνια τώρα σχεδιάζεται η Ελλάδα να είναι μόνο το γκαρσόνι της Ευρώπης. Να μην έχει αγροτική παραγωγή ούτε βιομηχανική ώστε να εξαρτιέται από τους τρίτους. Μήπως δεν το ζούμε; Η παιδεία είναι ανύπαρκτη καθώς διδάσκονται τα απολύτως απαραίτητα και αυτά που εξυπηρετούν τους ιθύνοντες δημιουργούς του. Σ΄ αυτόν τον κόσμο, ζουν όσοι δουλεύουν και για όσο δουλεύουν. Οι υπόλοιποι κρίνονται άχρηστοι. Αυτό που σε ένα βαθμό ζούμε σήμερα αλλά σε ακραία μορφή και κατάσταση. Ακραία τα σενάρια για κάποιους που πιστεύουν ότι ξεπερνούν τη φαντασία. Ακραίο θεωρούσαμε στα παιδικά μας χρόνια το αυτοκίνητο που μιλά και κατευθύνει τον οδηγό αλλά συνέβη. Φανταστικό το βιβλίο για τον ιό που ξέφυγε από τα εργαστήρια της Γιουνάν κι όμως το ζούμε. Γιατί να μην ανησυχήσουμε γι’ αυτά που πολύ δυνατά μας επισημαίνει η συγγραφέας; Όσο τα διάβαζα το στομάχι μου σφιγγόταν. Από το άγχος και την ευθύνη που ένιωσα απέναντι στη νέα γενιά. Και μέσα σ’ αυτό τον φόβο που ζει ο υπαρκτός κόσμος εμφανίζονται οι Α που στόχο έχουν τη διάδοση των ιδεών και των αξιών και έρχονται σε αντίθεση με τις ιδέες του Μανιφέστου και τελικά την ανατροπή του. Με εκπρόσωπο τους την Αντιγόνη.
Μια ηρωίδα που τη συμπάθησα πολύ γιατί είναι ακριβώς το πρότυπο του πολίτη που επιθυμώ. Μια επαναστάτισσα που δεν άντεξε να μη μιλά και οργανώθηκε, αντιστάθηκε αλλά και προσέλκυσε πολλούς πολίτες που δεν άντεχαν την καταπίεση. Από την άλλη έχουμε το Πρώτο Χωριό που χτίζεται σε σπηλιές και αποτελείται από πολίτες που δημιούργησαν την Ευτοπία. Ένας αθέατος κόσμος που λειτουργεί με δικαιοσύνη, ισότητα, καλοσύνη, σύμπνοια και αλληλεγγύη, ορθό καταμερισμό και σεβασμό στο περιβάλλον. Καταναλώνει ό,τι παράγει, φροντίζει για την μόρφωση των νέων παιδιών, για την διασκέδαση και για την ανάπτυξή τους. Δεν χρησιμοποιεί χρήματα και όλα ανήκουν σε όλους. . Αγάπησα πολλούς ήρωες, τους θαύμασα και θα ήθελα να συμβιώσω μαζί τους. Τον ζήλεψα αυτόν τον ιδανικό κόσμο και θα ήθελα να είναι υπαρκτός. Μα θα μπορούσαμε να τον διαχειριστούμε; Θα μπορούσαμε να ζούμε μ’ αυτό τον τρόπο; Το καζάνι αρχίζει να βράζει σιγά-σιγά μέχρι να γίνει η έκρηξη. Θα καταφέρουν να μη μείνουν υποχείρια του Μανιφέστου;
Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα που σημάδεψα. Μα θα έγραφα πολλές σελίδες. Κι αυτό θα φανέρωνε πολλά που δεν είναι αναγκαία. Το μόνο που θέλω να πω, να είναι καλοτάξιδο το πρώτο βιβλίο της . Ανυπομονώ να αρχίσω το δεύτερο βιβλίο. «Η φλόγα της επανάστασης». Ποιος είπε πως η ανυπακοή δεν κάνει τον κόσμο ομορφότερο;
"Όλοι μας, μπροστά σ’ αυτόν τον γίγαντα που λέγεται μανιφέστο, νάνοι είμαστε, φυλακισμένοι στην παλάμη του γίγαντα. Μαριονέτες είμαστε που χορεύουμε στον ρυθμό που μας παίζει. Κουρελόχαρτα είμαστε που μας τσαλάκωσε και τώρα μας πετάει στα σκουπίδια….»