Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη
Η αγάπη είναι αγκάθι και πληγώνει
Το φωνάζω να το ακούσουν οι γυναίκες
Την Πασχαλία Τραυλού την παρακολουθώ από το πρώτο της βιβλίο «Με μπαλαντέρ τη μοναξιά» και τη θαυμάζω για την συγγραφική της πορεία. Μέχρι τώρα δε μπορώ να διαλέξω ποιο μου άρεσε περισσότερο γιατί το καθένα της είναι ξεχωριστό. Μετά από το δυνατό της μυθιστόρημα «Άγγελοι από στάχτη», έρχεται να μας συγκλονίσει με τη «Γιατρίνα» της, από τις εκδόσεις Διόπτρα. Γροθιά στο στομάχι των σύγχρονων γυναικών. Κάποιες φορές διαβάζουμε παρόμοια βιβλία και νιώθουμε ότι είμαστε πολύ τυχερές. Νιώθουμε αποτροπιασμό γι’ αυτά που τραβούσαν οι γυναίκες τότε, το 1911-1919, χρονιές που διαδραματίζεται αυτή η αληθινή ιστορία. .Όχι πως τη σημερινή εποχή δεν υπάρχουν γυναίκες που είναι θύματα των αντρών, που δεν κακοποιούνται λεκτικά ή σωματικά. Η Τραυλού μας ταξιδεύει στο Ναγκιρέβ, στην Ουγγαρία. Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από μας αλλά η πέννα της μηδενίζει απόσταση και χρόνο. Πολλές φορές διαβάζοντας το, συμπόνεσα τις γυναίκες, νευρίασα με τους άντρες αλλά έριξα ευθύνες και στις ίδιες που ήταν δέσμιες του παπά και του Θεού, που κρεμούσαν παθητικά τις δικές τους ζωές αλλά και των παιδιών τους. Υπέμειναν απάνθρωπα βασανιστήρια στα χέρια τους και δε τολμούσαν ν’ απαλλαχτούν από αυτούς. »Κανένα απ’ τα κορίτσια σ’ αυτόν τον τόπο δεν τολμά να ορθώσει το ανάστημα του ή να δραπετεύσει από το προδιαγεγραμμένο πεπρωμένο του, του αρέσει δεν του αρέσει ο γαμπρός.
Οι χερούκλες των πατεράδων τους αναλαμβάνουν να τους βάλουν μυαλό σε περίπτωση που τολμούν να έχουν άποψη. Οι μανάδες τους πάλι φροντίζουν να φοβούνται οι θυγατέρες τους άντρες . Οι άντρες είναι φόβητρα και αφέντες. Θεματοφύλακας της τάξης σ’ αυτόν τον τόπο είναι μια ηθική που κρατά βούρδουλα….» Σ’ αυτό τον τόπο έφτασε κυνηγημένη η Σουζάνα Φαζέκας μετά από δυο φόνους και μια θυελλώδη παιδική ζωή. Η γιατρίνα, ή πρακτική μαμή, η μοδίστρα ή ότι άλλο όριζε τον εαυτό της, πήγε σ’ αυτό το χωριό για να επουλώσει τις πληγές της αλλά και να εκδικηθεί τους άντρες βοηθώντας ουσιαστικά τις γυναίκες τους. Ορκίστηκε στη μάνα της πως θα γίνει δυνατή, να καταφέρει να γλιτώσει, πράγμα που δεν έκανε αυτή για χάρη της. Κι εδώ θέλω να σταθώ. Πόσες φορές ακούσαμε από τις γιαγιάδες ή άλλες γυναίκες του στενού μας περιβάλλοντος πως υπέμειναν για χάρη των παιδιών τους; Πώς έζησαν με παθητικότητα και παραίτηση και δεν έφυγαν από τη ζωή για χάρη τους; Ρώτησαν όμως τα παιδιά τους αν μπορούν να ανεχτούν όλο αυτό το δράμα μέσα στο σπίτι τους; Ρώτησαν αν μπορούν να σηκώσουν τύψεις και συσσωρευμένες ενοχές στην παιδική τους ψυχή; Η αγάπη είναι αγκάθι και πληγώνει/ Το φωνάζω να το ακούσουν οι γυναίκες. Γυναίκες δέσμιες του δυνάστη τους που είτε από συνήθεια είτε από ανάγκη υποτάσσονται. Στίχοι που θα συγκλονίσουν όσες θα τους διαβάσετε πολλές φορές αφότου φτάσετε στο τέλος του.
Η συγγραφέας εμβαθύνει δίνοντας στην αναγνώστρια μοναδικούς χαρακτήρες που θα τη συντροφεύσουν στις 539 σελίδες του. Τόσο πολύ θα παθιαστεί μαζί τους, που δε θα καταλάβει πότε θα κυλούν οι σελίδες. Η Σουζάνα, στάθηκε φύλακας άγγελος για τις γυναίκες του χωριού. Τις αφύπνισε, τις έβγαλε από το κακό τους ριζικό και τις απελευθέρωσε. Τις ξεγεννούσε, τις έραβε τα σχισμένα φρύδια, τις επανέφερε τα σπασμένα μέλη τους, αλλά και τις έραβε φουστάνια αφού ήταν άριστη μοδίστρα. Ανέλαβε να δικαιώσει τις γυναίκες και να δικάσει τα αρσενικά αφού ο εκπρόσωπος της εκκλησίας, ο πάτερ Άμπρους τα δικαίωνε. Απόκτησε δικαιοδοσία ζωής και θανάτου πάνω σε ξένες ζωές.
Οι γυναίκες την παρακαλούσαν από μόνες τους να τις απαλλάξει από τον δυνάστη τους. Έπαιρνε όλο το βάρος στη ψυχή της γιατί ήθελε να δικαιώσει τη μάνα της που την παρακάλεσε να φανεί δυνατή στη μνήμη της; Ήταν ψυχοπαθής η Σουζάνα ή ένιωθε πως είχε χρέος να σώσει όλο το αδύναμο φύλο; Σε μια περιοχή της Αυστροουγγαρίας που τα πολιτικά γεγονότα και οι πόλεμοι φούντωναν, λίγο πριν και λίγο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σουζάνα, με όπλο τη φύση, μαζεύοντας τα βοτάνια της, έστειλε πολλούς άντρες στον τάφο. Η Τραυλού δίνει τα μηνύματα της όπως σε κάθε βιβλίο της για το δικαίωμα στον έρωτα, την σεξουαλική και ψυχική κακοποίηση, την ενδοοικογενειακή βία, τον σκοταδισμό, την ομοφυλοφιλία και τον στιγματισμό. «Χτίζει» χαρακτήρες ωμούς, ρεαλιστικούς, ευθυνόφοβους, αγωνιστές της ζωής και της πατρίδας για να πλαισιώσουν τους πρωταγωνιστές. Ο καλός και ο κακός αστυνόμος, ο παπάς που εκβιάζει συνειδήσεις και κρατά επτασφράγιστο μυστικό στην κοινωνία του χωριού το προσωπικό του δράμα. Θαυμάζω την παπαδιά που απέκτησε δύναμη αντικρούοντας τον παπά μπροστά της και γίνονται η μόνη μάρτυρας υπεράσπισης της. Επίσης δυνατή μορφή είναι η μάνα που ο γιος επιστρέφει ανάπηρος από τον πόλεμο, η ανήλικη κακοποιημένη νιόπαντρη, η προξενήτρα Γκιούλα και κακιά πεθερά, η πόρνη, η τσατσά Άγκνες Πίντερ, η Έλζα και η Ιρίν. Δεν μπορώ να παραλείψω τον Νεντέλικο που έβαλε τον αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας του πάνω από τον έρωτα της Μπλάνκα και τον Βίκτωρ, τον στιγματισμένο ήρωα που με συγκίνησε πολύ. Τα συναισθήματα κορυφώνονταν με τα συνεχόμενα αίσχη, αλλά μαλάκωναν με τις λυρικές εικόνες, τα τοπία και τους έρωτες των ηρώων. Όλο αυτό το πάθος της εκδίκησης χάθηκε όταν γνώρισε τον Έλληνα γιατρό Στράτο Κεκέρογλου που χρειάστηκε τη βοήθεια της για το θανατηφόρο τραύμα. Που τον ερωτεύτηκε και θέλησε να ξεχάσει το παρελθόν της. Η προσωπική ιστορία του θα την λυγίσει και θα την οδηγήσει στον δρόμο της αυτογνωσίας. Θα δούμε την ηρωίδα να ακροβατεί στη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην αγάπη και το μίσος. Συγκλονιστικός ο μονόλογος της ηρωίδας ώστε ο αναγνώστης να λύσει όλες τις απορίες του για την κατάληξη της. Η Σουζάνα Φαζέκας ποτέ δεν πάτησε στην εκκλησία, ποτέ δεν άνοιξε την καρδιά της στον παππά όπως όλες οι γυναίκες του χωριού.
Η συγγραφέας υπερασπίζεται την ηρωίδα αλλά ο αναγνώστης θα νιώσει την αγνωμοσύνη των περισσότερων ηρώων. Ανατρεπτικό το τέλος της. Αξίζει τελικά να δίνουμε τον αγώνα μας για τη λύτρωση ανθρώπων που μπορεί κάποτε να μας προδώσουν; Ήταν πολύ δύσκολο να γράψω τη γνώμη μου αμέσως μόλις το τελείωσα για να είναι δυνατή η ιστορία στο μυαλό μου, που έγραψε η Πασχαλία Τραυλού. Να καταλαγιάσουν τα αρνητικά συναισθήματα μέσα μου αλλά δεν τα κατάφερα. Δε χαϊδεύει αυτιά, δεν ωραιοποιεί τις καταστάσεις. Άλλωστε η κακοποίηση των γυναικών δε σηκώνει στρογγυλάδες και ηλιοβασιλέματα. Καλοτάξιδο Πασχαλία Τραυλού και εύχομαι αυτό το υπέροχο βιβλίο να δώσει δύναμη σ’ όλες τις γυναίκες που υποφέρουν ακόμη και σήμερα.
«Μια εξέγερση ήταν η πράξη σου. Μια επανάσταση που ήταν αδύνατον να αποφύγεις. Τα παιδιά σου περιμένουν από σένα στήριξη..»