Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη
Η Σίσσυ Δουτσίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε Αστροφυσική στο UniversityofSussex στο Brighton της Αγγλίας. Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή Δήλος το 2009. Είναι ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου Πειραματικών Τεχνών. Συμμετέχει στη συλλογικότητα Κενό Δίκτυο.
Πρωταγωνίστησε σε θεατρικές παραστάσεις. Περιόδευσε με ποιητικές αναγνώσεις, performances, ομιλίες και θεατρικές παραστάσεις στην Ευρώπη, τις Η.Π.Α. το Μεξικό, την Ινδία και το Νεπάλ. Ποιήματά της βρίσκονται στην «Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης: 1550-2017», EkstasisEditions, Canada 2018 και οι ποιητικές συλλογές της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κενότητα.
Σίσσυ Δουτσίου ευχαριστώ για τον χρόνο σας. Από την Αστροφυσική στο θέατρο και τη συγγραφή. Πώς έγινε αυτή η στροφή; Κρυφά σας όνειρα που έγιναν πραγματικότητα;
Έχουν περάσει πλέον τόσα χρόνια από τότε που ολοκλήρωσα τις σπουδές στην αστροφυσική που έχω χάσει κάθε επαφή με τον κόσμο της κβαντομηχανικής. Θυμάμαι τους αστερισμούς, τα νεφελώματα,τις ηλιακές καταιγίδες που μελετούσα με το τηλεσκόπιο στην Αγγλία. Έχω διατηρήσει την αγάπη μου για τις διαφορικές εξισώσεις, αυτή η μαθηματική σκέψη που με βοηθάει στο να πλησιάζω κάθε καινούργιο ρόλο ή χαρακτήρα με ακρίβεια, υπομονή και ερευνητικό βλέμμα.
Αυτή η απόφαση πάρθηκε εξαρχής. Θέατρο και ποίηση. Υπερατλαντικά ταξίδια, μελέτη για την ενσυναίσθηση και αυτονομία. Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στην ενδυνάμωση του αυτεξούσιου. Δεν υπήρχαν απωθημένα, καταπιεσμένα θέλω, κρυφά όνειρα. Μονάχα αυτή η γονική υπερπροστασία και η προκατάληψη πως «αν γίνεις ηθοποιός θα πεινάσεις». Μια χρονοκαθυστέρηση ίσως ήταν για εμένα οι σπουδές στην Αστροφυσική, θα ήθελα να είχα ξεκινήσει πιο νωρίς στο θέατρο, αυτό ήταν που ήθελα πάντα. Κάθε άνθρωπος έχει δεκάδες εκφάνσεις του εαυτού του. Μέχρι να αναπαυτεί, κάποιες από αυτές θα προλάβουν να εκπληρωθούν, κάποιες άλλες όχι. Όπως οι επιθυμίες, οι ερωτικές φαντασιώσεις και τα ταξίδια. Είμαι χαρούμενη μέσα μου γιατί πρόλαβα να ζήσω πολλές πλευρές του εαυτού μου και να τις μοιραστώ με ένα ευρύ κοινό.
Έχετε γράψει ακόμη πέντε βιβλία. Όλα έχουν κέντρο τη γυναίκα;
Η αλήθεια είναι πως ναι. Ακόμα και στην ποίηση γράφω μέσα από τα μάτια γυναικών. Μιας πειρατίνας, μια πόρνης, μιας ψεύτρας, μιας επαναστάτριας, μιας γυναίκας θλιμμένης, μιας εγγονής που πενθεί το θάνατο της γιαγιάς της, μιας κόρης, μιας ιέρειας στην πρωτεύουσα του Νεπάλ στο Κατμαντού. Θηλυκές υπάρξεις που παρατηρούν τον κόσμο, διακηρύττουν συγκεκριμένους τρόπους για να ζούμε τη ζωή μας, εμπλέκονται σε επικίνδυνες καταστάσεις, αποφασίζουν να δραπετεύσουν από τον παρόντα κόσμο, από το υπάρχον χωρόχρονο, υπερβαίνουν τα όρια και ζούνε μια εκστατική ζωή. Συνήθως αυτές είναι οι ηρωίδες στην ποίηση και στα διηγήματα μου.
Πώς εμπνευστήκατε τον τίτλο και γιατί τόσο ιδιαίτερη, σκληρή γραφή που μπορεί να προκαλέσει δυσφορία σε μια συντηρητική κοινωνία;
Η κοινωνία που ζούμε προκαλεί δυσφορία όχι οι εξομολογήσεις φανταστικών ηρωίδων. «Τον συντηρητισμό πολλοί τον απεχθάνονται, μα λίγοι τον πολεμάνε» όπως λέει και ένας στίχος από το ποίημα μου «Άνευ Ορίων και Άνευ Όρων» που είναι αφιερωμένο στον Α. Εμπειρίκο. «Οι αδερφές του Κάιν» είναι γυναίκες που έχουνε πάρει την απόφαση να στερήσουν από τον οποιονδήποτε τη δύναμη να τις ταπεινώνει. Δεν υπάρχει συγχώρεση σε αυτό το βιβλίο ούτε ευσπλαχνία, δεν υπάρχει το κουράγιο για αλλαγή ζωής αλλά για την καταστροφή της. Υπάρχει ζήλια και θυμός και οργή και μίσος και ο πρώτος φόνος. «Οι αδερφές του Κάιν» αποδίδουν την πιο βαριά τιμωρία – το θάνατο, για να βρούνε ανάπαυση, να βρουν κάθαρση. Νοιώθουν ότι αδικούνται, ότι η μόνη τους λύση είναι να καταστρώσουν ένα σχέδιο, ένα μυστικό δικό τους, έξι δολοφονίες. Επιλέγουν τη βία για να επιταχύνουν τη δικαιοσύνη.
Μιλήστε μας για το θέατρο. Είστε ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου Πειραματικών Τεχνών. Είναι ιδιαίτερες οι παραστάσεις που παίζετε για τον μέσο θεατή;
Με το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών έχουμε κάνει παραγωγή σε 5 θεατρικές παραστάσεις («Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ, «Πεθαίνω σαν Χώρα» του Δ. Δημητριάδη, «4.48 Psychosis» της Σάρα Κέιν, «Yard Gal» της Rebecca Prichard και «Μεταμόρφωση» του Franz Kafka) στις οποίες συμμετείχα ως ηθοποιός. Όλες ακολουθούν το δρόμο του θεάτρου της σκληρότητας του Αντωνέν Αρτώ και του σύγχρονου onyerfacetheatre, πολύ δυνατές εμπειρίες υπαρξιακού θεάτρου. Ο Τάσος Σαγρής σκηνοθέτησε αυτές τις παραστάσεις με σκοπό να εμβαθύνει στο σκοτάδι που κρύβει ο κάθε άνθρωπος μέσα του, στις σχέσεις κυριαρχίας που καθορίζουν τις ζωές μας, τις σχέσεις εκμετάλλευσης που αναπαράγουμε με τις επιλογές μας.
Οι παραστάσεις μας πιστεύω ότι προσφέρουν στους θεατές ορίζοντες ανοιχτής διερώτησης για τις καθημερινές μας αγωνίες και σημεία συνάντησης που μας δίνουν την ευκαιρία να μοιραστούμε όλα όσα μέχρι τώρα κρατούσαμε κρυφά ο ένας από τον άλλον. Αυτός πιστεύω πως είναι και ο βασικός λόγος της μεγάλης τους επιτυχίας μέσα στα χρόνια. Η απελευθέρωση μας από το χρήμα, το φόβο και το μίσος, η ψυχολογική αστάθεια που προκαλούν οι ξέφρενοι ρυθμοί της καθημερινότητας δεν αφορά κάποιο κομμάτι του κόσμου αλλά ολόκληρη την κοινωνία. Οι παραστάσεις μας δεν απευθύνονται σε συγκεκριμένο κοινό. Για παράδειγμα, η Μεταμόρφωση έγινε με την υποστήριξη του Τσέχικου Κέντρου Πολιτισμού και του Ινστιτούτου Franz Kafka από την Πράγα όπου καταγράψαν την παράσταση μας ως μια από τις καλύτερες θεατρικές διασκευές έργου του Κάφκα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Έχετε περιοδεύσει σε πολλές χώρες του πλανήτη. Ποια είναι η θέση των γυναικών συγγραφέων σ’ αυτές τις χώρες; Έχουν φωνή; Και μιλώ για Μεξικό, Ινδία και Νεπάλ.
Ταξιδεύουμε για να συναντήσουμε φίλους, συντρόφους, συμμάχους. Παντού υπάρχουν παρέες, ομάδες, οργανώσεις αφοσιωμένες στην ενδυνάμωση των γυναικών και των θηλυκοτήτων. Για παράδειγμα, στην Ινδία εντυπωσιακή είναι η ομάδα επαγρύπνησης γυναικών γνωστή ως η συμμορία Gulabi ή Pink Gang, ένα δίκτυο 400.000 γυναικών. Οι Pοζ Συμμορία είναι γυναίκες ντυμένες με ροζ σάρι και εξοπλισμένες με ένα σκληρό ραβδί, ένα μακρύ ξύλο. Συνδράμουν και παρεμβαίνουν σε πολλές κοινωνικές καταστάσεις με την έμπρακτη αλληλεγγύη τους σε θύματα κακοποίησης, και τους αγώνες τους για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, την κατάργηση των εξαναγκαστικών παιδικών γάμων, τη διοργάνωση γάμων ερωτευμένων ζευγαριών παρά την τοπική αντίσταση, τη διασφάλιση βασικών δικαιωμάτων για τους φτωχότερους από τους φτωχούς. Το όραμα της συμμορίας είναι να προστατεύσει τους ανίσχυρους από την κακοποίηση και να καταπολεμήσει τη διαφθορά. Αντίστοιχες ομάδες υπάρχουν σε κάθε σημείο του πλανήτη. Όσο μακρινά ή «διαφορετικά» ίσως φαίνονται όλα αυτά σε όσους δεν ταξίδεψαν ποτέ, ο πλανήτης είναι ενιαίος, η ανθρωπότητα είναι μια και τα προβλήματα μας είναι κοινά παντού.
Διάβασα στο βιογραφικό σας ότι συμμετέχετε στη συλλογικότητα Κενό Δίκτυο. Με τι ασχολείται; Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια γι’ αυτή;
Το Κενό Δίκτυο είναι μια μεγάλη παρέα από φίλους και φίλες, μια πολιτιστική κοινότητα με θεωρητική και ακτιβιστική δράση που εμφανίστηκε στην Αθήνα το 1990. Σκοπός μας είναι η πανανθρώπινη απελευθέρωση από την άγνοια, τη δυστυχία και την εκμετάλλευση. Στόχοι μας είναι η ριζοσπαστικοποίηση της καθημερινής ζωής, η κοινωνική αμφισβήτηση, η ανάδειξη της κριτικής σκέψης, η ενδυνάμωση της δημιουργικής έκφρασης. Λειτουργούμε μέσα από ανοιχτά, συνεργατικά, δημιουργικά εργαστήρια, με τη συμμετοχή καλλιτεχνών, ακτιβιστών, ακαδημαϊκών, επιστημόνων και πνευματικών φίλων. Αυτή την περίοδο ετοιμάζουμε ένα πολύ ευρύ, ανοιχτό κάλεσμα συμμετοχής στην κοινότητα, ένα «Update» του Κενού Δικτύου, όπως το λέμε και μεταξύ μας. Επίσης, ετοιμάζουμε για την Άνοιξη ένα πολύ εκτεταμένο συνέδριο για την Αγάπη με την επονομασία «Έρωτας ή Τίποτα- Το ριζοσπαστικό νόημα της Αγάπης σήμερα».
Επίσης, είστε μέλος του Δικτύου Γυναικών Συγγραφέων «Η φωνή της» αλλά και μέλος του συντονιστικού για τον συλλογικό τόμο που εξέδωσαν οι εκδόσεις Καστανιώτη, με διηγήματα 53 γυναικών συγγραφέων για την έμφυλη βία και τις γυναικοκτονίες, που τα έσοδα πηγαίνουν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας. Πιστεύετε ότι είναι ο μόνος τρόπος για να είμαστε δίπλα σ’ αυτές τις γυναίκες-θύματα;
Δεν υπάρχει ένας τρόπος για να αλλάξεις τον κόσμο. Οι κοινωνικές αντιστάσεις, η αγάπη, η φροντίδα του ενός για τον άλλον παίρνουν πολλές μορφές. Δικαστικοί αγώνες, διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις, κείμενα, διαλέξεις, κρυφές συναντήσεις, ένα χαμόγελο, μια αγκαλιά. Αυτός ο συλλογικός τόμος διηγημάτων προτρέπει κάθε ανθρώπινο ον που θα τον διαβάσει να αποφασίσει ποιά είναι η στάση του απέναντι στην πατριαρχία, την ιεραρχία και τις σχέσεις εκμετάλλευσης. Οι πράξεις αλληλεγγύης όπως και οι σχέσεις εμπιστοσύνης απαιτούν αφοσίωση, δέσμευση, προθυμία και θάρρος. Αυτά είναι τα εργαλεία μας, τα όπλα μας.
Και πάμε στο νέο σας βιβλίο «Οι αδερφές του Κάιν» από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Για ποιο λόγο, μπορεί να ρωτήσει κάποια αναγνώστρια επιλέξατε ηρωίδες από την Αριζόνα, την Αφρική και την Ταϊλάνδη κι όχι από την Ελλάδα;
Πολλές φορές γίνεται δυσβάστακτη αυτή η χώρα. Ειδικά από την πανδημία και μετά. Εδώ οι ιστορίες δεν εξιδανικεύονται στο μυαλό μου. Η Ελλάδα είναι μια πολύ μικρή χώρα. Η διαφορά των κοινωνικών τάξεων και οι κοινωνικές ανισότητες δεν είναι τεράστιες όπως ίσως σε άλλες χώρες που να δημιουργήσει τραγικές ιστορίες χάους και εκδίκησης. Συμβαίνουν πολλές τραγωδίες αλλά σε άλλη κλίμακα.
Την ίδια στιγμή όλες αυτές οι ιστορίες συμβαίνουν παντού- σε κοσμοπολίτικες πρωτεύουσες, απομακρυσμένα χωριά, επαρχιακές κωμοπόλεις. Αυτό που μας ενώνει δεν είναι μόνο τα βιώματα μας αλλά και η απέχθεια μας για την κοινωνική ανισότητα. Είτε βρισκόμαστε στη Νέα Υόρκη, στην Μπανγκόκ ή στην Αθήνα συναντάμε ανθρώπινα όντα που βρίσκουν το κουράγιο να αντιδράσουν, να αντισταθούν στην αδικία, να βγουν εκτός εαυτού, να παραλογίσουν, να εκδικηθούν με μανία, να λυσσάξουν.
Οι εκδόσεις Καστανιώτη αγκάλιασαν και στήριξαν την προσπάθεια των γυναικών συγγραφέων και τον ευχαριστούμε. Υπάρχουν άλλα συγγραφικά σχέδια του Δικτύου;
Πολλά σχέδια, πολλές ιδέες, κοινά οράματα, πολυμορφία απόψεων. Προς το παρόν παρουσιάζουμε το συλλογικό τόμο «Η Φωνή της» περιοδεύοντας σε διάφορες μικρές και μεγάλες πόλεις στην Ελλάδα. Ανά πάση στιγμή και όταν υπάρχουν οι διαθεσιμότητες θέλουμε να κατεβαίνουμε κάτω στο δρόμο με το πανό μας που έχει γραμμένο με μωβ γράμματα το σύνθημα «Το μόνο μας όπλο η Φωνή μας», λέγοντας πως χρέος μας είναι να σταθούμε με ξεκάθαρο τρόπο απέναντι σε αυτό που μας τρομάζει και μας εξοργίζει- να μην παραμείνουμε σιωπηλές. Τους επόμενους μήνες θα ξεκινήσουμε και κάποια σεμινάρια αυτομόρφωσης για τα μέλη του δικτύου μας. Θεωρούμε πως η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, η εκπαίδευση του εξισωτικού φεμινιστικού ήθους είναι υποχρέωση όλων μας.
Τα μηνύματα ή αυτά που θέλετε να καυτηριάσετε σ’ αυτό το βιβλίο είναι η βίαιη έξοδος από την πατριαρχία, μια εκδίκηση για το τραύμα, μια αντεπίθεση της καταπιεσμένης αξιοπρέπειας, όπως γράφετε και στο οπισθόφυλλο. Μπορούμε να μιλούμε ακόμη και σήμερα για πατριαρχία και μέχρι πότε;
Η ιδιοκτησία, η ιεραρχία και η πατριαρχία είναι τα τρία τέρατα του πολιτισμού μας. Δεν έχουμε αυταπάτες, η πατριαρχία δεν είναι αυτόφωτη και δεν είναι μια λέξη μπανάλ. Θα συνεχίσουμε μέχρι να καταργηθεί. Αυτό που χρειάζεται είναι θάρρος, επιμονή, φαντασία και διάθεση να συμμετέχεις στα κοινά. Είναι πολύ δύσκολο να μη χάσεις την αισιοδοξία σου, την ελπίδα σου, την όρεξη σου να ασχοληθείς με κινηματικές διαδικασίες. Ζούμε σε μια εποχή όπου ο νεοφιλελευθερισμός ισοπεδώνει αντιστάσεις και κινήματα, διαλύει τις ανθισμένες γειτονιές των εφηβικών μας χρόνων εκεί που πιστεύαμε πως ο κόσμος μπορεί να αλλάξει, που ξέραμε πως η διαμαρτυρία είχε κάποιο αντίκρυσμα. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να χάνουμε το κουράγιο μας. Ο καθένας και η καθεμία μπορεί να ανασηκώσει το ανάστημα της όποτε και όπως αυτή και αυτός το επιλέξει. Τίποτα δεν πάει χαμένο, πραγματικά. Ο φεμινισμός εφοδιάζει γυναίκες, άντρες, θηλυκότητες, queer και trans άτομα με απελευθερωτικές πεποιθήσεις και πρακτικές χειραφέτησης προσφέροντας μας ένα σύνολο συμβόλων που μας βοηθάνε να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο. Μας δίνει ένα κίνητρο να δράσουμε εντός του κόσμου και εναντίον του, να παρέχουμε τελετουργικά συντροφικότητας και ταύτισης σε καιρούς ψυχικής απομόνωσης και πολιτικής καταπίεσης. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ειλικρινή δέσμευση και ένα κοινό σκοπό, την ατομική χαρά και τη συλλογική ευτυχία!
Γράφετε στη σελίδα 77 «Ο άνθρωπος γεννιέται μέχρι να απελευθερωθεί. Μέχρι να απελευθερωθεί θα πονάει». Οι γυναίκες που ζουν αρμονικά με τους συντρόφους τους μπορεί να μην το καταλαβαίνουν. Γιατί σήμερα να μην έχουμε απελευθερωθεί; Γιατί κρατούμε ακόμη τις καλογυαλισμένες αλυσίδες;
Το να βλέπεις τον πλανήτη να υποφέρει από τη βαρβαρότητα του κέρδους, τους ανθρώπους να αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα οικονομικά, να νοιώθεις συνεχώς στρεσαρισμένη και να θέλεις να φαίνεσαι επιτυχημένη είναι μια φυλακή. Ο Τάσος Σαγρής γράφει σε ένα ποίημα του «αφού δεν μπορούμε να βγούμε από τα κελιά μας, πως θα βγούμε από τη φυλακή;» και όταν το διαβάζει το επαναλαμβάνει συνεχώς – σαν μάντρα - κοιτάζοντας μας στα μάτια με ένα υγρό και σκληρό χαμόγελο συγχρόνως, προτρέποντας μας σε μια αυτανάφλεξη μακριά από όλη την ψυχολογική πίεση των καιρών μας.
Αυτή τη συνθήκη τη διαισθάνονται όλοι και όλες ανεξαρτήτου φύλλου και οικογενειακής κατάστασης. Όλοι νευριασμένοι, καχύποπτοι, κουρασμένοι θέλουμε είτε να ξεκουραστούμε, είτε να κάνουμε εξωσυζυγικές σχέσεις, να διακόψουμε την πολυλογία και τη ματαιοδοξίας μας, είτε να βγάλουμε πολλά λεφτά για να μην είμαστε άλλο σωματικά και ψυχικά εξαρτημένες. Αναζητούμε με παιδικό βλέμμα το παιχνίδι και όταν δεν το βρίσκουμε τα πρόσωπά μας θαμπώνουν και η πρόθεση για χαρά μεταμορφώνεται σε μελαγχολία και νευρικές διαταραχές, τοξικές σχέσεις και συνεχώς αυτή η αίσθηση του ανικανοποίητου. Ο άνθρωπος λοιπόν, γεννήθηκε για να ζήσει ελεύθερος από όλα τα δεσμά που τον κάνουν δυστυχισμένο. Υπάρχουν τα αίτια της ευτυχίας μας και σκοπός μας είναι να τα ανακαλύψουμε. Υπάρχουν τα αίτια της δυστυχίας μας και σκοπός μας είναι να τα εξαλείψουμε.
Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;
Κάθε λογοτεχνική προσπάθεια που σέβεται τους συγγραφείς και αξιοκρατικά φιλοξενεί βιβλία από αναγνωρισμένους αλλά και ανεξάρτητους εκδοτικούς οίκους είναι απαραίτητη στους βιβλιοφάγους φίλους μας. Ένα ζωντανό δίκτυο που ενώνει συγγραφείς, ποιήτριες, βιβλιοπώλισσες και εκδότες σε μια πλατφόρμα. Αυτό είναι ελπιδοφόρο για το βιβλίο σε μια εποχή της εικόνας.
Ο κόσμος αναρωτιέται πού είναι οι συγγραφείς; Μέσα από τα βιβλία περνούν τα μηνύματα. Είναι το μοναδικό μας όπλο η πένα μας;
Οι συγγραφείς όπως οι ζαχαροπλάστες και οι ιατροί, όπως οι οικοδόμοι και οι δικηγόροι είναι εδώ γύρω μας, ανάμεσα μας. Πλέκουν σοκολατένιες ιστορίες για να παρασύρουν ενήλικες ρομαντικούς στην παγίδα τους, να κατευνάσουν το άγχος, να χτίσουν κοινότητες που να μοιραζόμαστε τις ίδιες ανησυχίες, για να έχουμε ένα λόγο απέναντι σε αυτούς που μας καταπιέζουν. «Είμαστε παντού». Υπάρχει ένα νέο πεδίο συνάντησης των καλλιτεχνών που εκδηλώθηκε στους αγώνες των σπουδαστών των θεατρικών σχολών, τις καταλήψεις των κρατικών θεάτρων σε όλη τη χώρα, τις μεγάλες συνελεύσεις των ηθοποιών. Πιστεύω πως υπάρχει ένας αναβρασμός στους χώρους της Τέχνης που αυτή τη στιγμή που μιλάμε δημιουργεί στα σπάργανα της κοινωνίας μια ολόκληρη νέα γενιά πολιτικής και υπαρξιακής Τέχνης. Το βιβλίο μου ελπίζω να συνδράμει προς αυτή την κατεύθυνση, να μιλήσουμε χωρίς πλέον να φοβόμαστε, να στηρίξουμε η μια την άλλη για να βρούμε τη δύναμη, να δυναμώσουμε τη φωνή μας.
Ευχαριστώ κυρία Δουτσίου και σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και καλοδιάβαστο.