Αλέξανδρος Ψαρράς, μιλάει στην Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη για την ποιητική του συλλογή «Μπλε τετράδια»

alexandros psarras

Κύριε Ψαρρά είστε φυσικομαθηματικός. Τι θέση έχει η Ποίηση στη ζωή σας και γιατί βάλατε αυτόν τον τίτλο στην ποιητική σας συλλογή;

Κατά αρχάς σας ευχαριστώ που ανατροφοδοτείτε τη σκέψη μου και με βάζετε σε μια νοητικά παραγωγική διαδικασία. Είμαι πολλά πράγματα ταυτοχρόνως, διεκδικώ τη διαύγεια ενός ποιητή και τη μεθοδολογία ενός θετικού επιστήμονα, αν το καταφέρνω είναι υπό κρίση. Η σχέση μου με την ποίηση αναπτύχθηκε μετά τη μεταπολίτευση όταν συνωστιζόμασταν σε μικρά βιβλιοπωλεία, στις παρουσιάσεις νέων βιβλίων, απαγορευμένων μέχρι τότε, σε μια έκρηξη φιλομάθειας και λογοτεχνικής παραγωγής. Ο προσανατολισμός μου προς τις θετικές επιστήμες προέκυψε εν μέρει για επαγγελματικούς λόγους αλλά και γιατί ήταν ο δρόμος που οδηγούσε στην αρχιτεκτονική και τις αναστηλώσεις των αρχαίων μνημείων. Το εξεταστικό σύστημα με οδήγησε σε άλλους δρόμους, αλλά ο ποιητής, ο ιστορικός, ο αρχαιολόγος, ο αρχιτέκτονας υπάρχουν μέσα μου από τότε Έγραφα πάντοτε «καλά» με διαφορετικές αφορμές και ύφος και έτυχε κάποια ποιήματά μου (από εκατοντάδες άλλα) να διασωθούν σε κάποια μπλε τετράδια και αυτά εκθέτω, μιλώντας και συλλογιζόμενος μέσα από μια διαδρομή σαράντα χρόνων.

Ουτοπία. Όσοι ονειρευόμαστε έναν πιο όμορφο κόσμο, φορούμε την πανοπλία της Ουτοπίας;

Η ουτοπία σε αυτό το ποίημα σχετίζεται με την αιώνια διαμάχη μεταξύ λογικής και συναισθήματος. Ποιος τελικά δικαιώνει τις επιλογές μας, οι αποφάσεις που παίρνουμε βασιζόμενοι στα συναισθήματά μας ή οι πιο λογικές και σταθμισμένες αποφάσεις; Το ερώτημα είναι τελικά προσχηματικό, γιατί και τα δύο είναι συνυφασμένα στο Εγώ μας, με τη λογική πιο ευεπίφορη σε εξωτερικές επιδράσεις, θύμα πολλές φορές της διυποκειμενικότητας, της άποψης των πολλών που κυριαρχεί παρά την ψευδή και αναπόδεικτη φύση της.

Στο ποίημα «Ερωτικό» μιλάτε για την συμβατικότητα. Αυτός ο συμβιβασμός με όλα τα πράγματα και τους ανθρώπους, πιστεύετε ότι μας οδήγησε σε ένα τέλμα που πρέπει η επόμενη γενιά να σβήσει από την κοινωνία;

Η λέξη κλειδί στο ποίημα είναι η Αντι-αυτάρκεια. Αναφέρεται σε ένα βαθιά φιλοσοφικό ερώτημα και μια αέναη αναζήτηση. Της αναζήτησης ενός alterego, μιας Εύας που συντρόφευε τον Αδάμ στον Παράδεισο, της/του συντρόφου στο περιδιάβασμα της ζωής. Αναζητούμε κάποιον σαν εμάς, ενώ ο καθένας μας είναι μοναδικός και η ταύτιση σχεδόν αδύνατη. Η παύλα (-) της συμβατικότητας είναι αυτή που συνδέει τις βαθύτερες αναζητήσεις μας, με το προσφερόμενο μέσα από τις κοινωνικές μας σχέσεις, ο μόνος τόπος που μπορούν εκπληρωθούν οι επιθυμίες μας.

Γράφετε στο βιογραφικό σας ότι μελετήσατε τους ανθρώπους και τις ιδέες; Το καταφέρατε;

Η κοινωνία και ο άνθρωπος είναι ένα διαρκές γίγνεσθαι. Κάθε μέρα που περνά ξημερώνει ένας νέος κόσμος και ένας νέος άνθρωπος γεννιέται. Αυτό δημιουργεί νέες ανάγκες, μια διαρκή εγρήγορση για νέες προκλήσεις και απαντήσεις. Η γνώση μας για τον κόσμο είναι πρόσκαιρη και περιστασιακή. Πιστεύω όμως ότι όταν κάποιος έχει τις κεραίες του ανοιχτές, όταν τα ενδιαφέροντα του απλώνονται πέρα από τον στενό ορίζοντα του βλέμματος, έχει περισσότερες δυνατότητες να ανταπεξέλθει στις διαρκείς αλλαγές και τις ματαιώσεις του παρόντος. Ναι, γνωρίζω πολλά για την κοινωνία και τους ανθρώπους, αυτό μπορεί να με κάνει πιο σοφό, αλλά όχι ικανό να ζήσω μια ζωή «στο μπόι του ανθρώπου»

Είναι η πρώτη σας συλλογή ενώ γράφετε από πολύ νέος. Όλα αυτά τα ποιήματα είναι αποστάγματα μιας ζωής;

Τα ποιήματα είναι φωτογραφίες στιγμών και καταστάσεων που βίωσα. Απαντούν στα ερωτήματα αυτών των στιγμών.

Καταγράφουν την προσπάθεια μου να αναλύσω, να δώσω απαντήσεις χρησιμοποιώντας άλλα παραδείγματα, να βρω το νήμα που συνδέει όλα τα στοιχεία του δράματος.

Στο ποίημα οι «Ανεμόμυλοι» γράφετε πώς γινόμαστε οι Δον Κιχώτες της ιστορίας. Έχει ανάγκη η ιστορία από Δον Κιχώτες; Μπορούμε να παλέψουμε μαζί της;

Το ερώτημα είναι, τι είναι εφικτό και τι είναι μάταιο. Αυτό που μια χρονική στιγμή είναι μάταιο μια άλλη είναι εφικτό. Η υλοποίηση ενός στόχου ή μιας αλλαγής συναρτάται από τη μια πλευρά από τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται «τον υποκειμενικό παράγοντα» και από την ωρίμανση των αντικειμενικών συνθηκών από την άλλη. Δον Κιχώτες πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Απλά πρέπει να περιμένουν τη στιγμή που από τη μυθοπλασία θα περάσουν στον πραγματικό κόσμο, «στη δικαίωση των ονείρων».

Η ανοχή και η σιωπή είναι συνενοχή. Πότε και πώς θα έρθει ο καθένας μας στη ρήξη; Πόσα ακόμη μπορεί ν’ ανεχτεί για να είναι αρεστός σε όλους;

Οι περισσότεροι άνθρωποι βαδίζουν πάνω στα χνάρια των πολλών. Άλλοι γιατί νιώθουν σιγουριά, άλλοι γιατί φοβούνται την κριτική ή ακόμη την απόρριψη. Το κριτήριο για έναν διαφορετικό δρόμο είναι ο βαθμός αυτογνωσίας και συγκρότησης του ατόμου. Και οι δύο δρόμοι οδηγούν σε συλλογικότητες, στη μια περίπτωση το προσωπικό εξαϋλώνεται στο συλλογικό, στην άλλη το προσωπικό δυναμώνει και γιγαντώνεται μέσα στο συλλογικό. Η ρήξη γίνεται τη στιγμή που επιλέγεις σε ποια συλλογικότητα θα ενταχθείς.

Δεκατρία δυνατά ποιήματα για τη θητεία. Το καθένα με τα δικά του νοήματα, τους δικούς του συμβιβασμούς. Πόσο μπορεί να αντέξει ο κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος τη θητεία του στρατού; Μπαίνουν κόκκινες γραμμές ή ισχύει «εκεί που αρχίζει ο στρατός τελειώνει η λογική»;

Το μεγαλύτερο σοκ που ένιωσα στον στρατό δεν ήταν η δομή του. Ήταν ο συγχρωτισμός με ένα ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων, με πολλούς από τους χαρακτήρες δεν είχα ποτέ συναναστραφεί. Το στοίχημα είναι να μην αλλοτριωθείς, να μη γίνεις ένα άβουλο γρανάζι του συστήματος. Είναι δύσκολο να κρατήσεις μια τίμια και ανυποχώρητη στις αξίες σου στάση μέχρι τέλους, αλλά αξίζει να δεις απλούς φαντάρους να μεταστρέφουν τη στάση τους και τους αξιωματικούς να σε αντιμετωπίζουν με σεβασμό.

Στο ποίημα «θλίψη» γράφετε θλίψη για μένα που σε πίστεψα/ επικίνδυνο για όσους πιστεύουν πως ηττηθήκαμε και παραιτηθήκαμε από τα εφηβικά μας όνειρα. Δικαιούμαστε να παραιτηθούμε; Δεν οφείλουμε να παλεύουμε για την επόμενη γενιά, αναλογιζόμενοι την ευθύνη που έχουμε απέναντι της;

Πιστεύω ότι κάποιοι δε δικαιούμαστε να παραιτηθούμε. Με την παραίτηση ακυρώνουμε μια ζωή ή χιλιάδες ζωές αγώνων και θυσιών. Κάποιοι έχουμε ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας μέσα σε συλλογικότητες. Πολλοί έχουμε καθορίσει με τη στάση μας ή έχουμε επηρεάσει δεκάδες ή εκατοντάδες ανθρώπων που συμπορεύτηκαν πλάι μας. Έχουμε μελετήσει, έχουμε βιώσει, έχουμε δώσει μάχες χαρακωμάτων. Δεν μπορούμε να πούμε «συγνώμη λάθος», επειδή κουραστήκαμε ή βολευτήκαμε σε μαλακούς καναπέδες. Το χρέος το έχουμε πρώτα απέναντι στον εαυτό μας, μετά σε αυτούς που μας πίστεψαν και αυτούς που έχουν ανάγκη ένα όραμα για να τους κρατά ζωντανούς.

Ο Μινώταυρος και ο Θησέας. Οι νικητές και οι νικημένοι. Η ιστορία και τη μυθολογία γράφονται από τους ισχυρούς, τους νικητές. Πότε θα δικαιωθούν οι νικημένοι σ’ αυτόν τον ανεμοστρόβιλο;

Πέρα από τη δημόσια ιστορία, υπάρχουν χιλιάδες ιστορίες που δε μνημονεύονται ή δε βρίσκουν θέση στα σχολικά βιβλία. Κάθε άνθρωπος είναι το σύνολο των στιγμών που έχει ζήσει. Κάθε κοινωνία, κάθε Λαός είναι άθροισμα εκατομμυρίων ανθρώπινων ιστοριών. Αν δεν έχεις πλήρη γνώση της ιστορίας, πως η κοινωνία έφτασε ως εδώ, δεν μπορείς να φανταστείς μια κοινωνία του μέλλοντος. Είναι χρέος των διανοουμένων να γνωρίζουν και να μνημονεύουν, όχι από μια φιλαρέσκεια του παρελθόντος, αλλά γιατί η ιστορία διηγείται τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου οδηγεί σε αύξηση του συγγραφικού έργου. Από την άλλη η τεχνολογία επιτρέπει τη μεγάλη διάχυση της πληροφορίας. Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει ανάλογη αύξηση και ανέλιξη του αναγνωστικού κοινού. Χρειαζόμαστε οδικό χάρτη και στοχευμένη πληροφόρηση για να φτάσουμε σε ένα νέο επίπεδο εγγραμματοσύνης. Το Bookia έχει να παίξει σημαντικό ρόλο σ' αυτό.

Δυστυχώς ο κορονοϊός ήρθε για να μείνει, σε παγκόσμιο επίπεδο. Πώς επέδρασε ο εγκλεισμός δημιουργικά σε σας; Θα περιμένουμε κάτι νέο;

Είμαι φανατικός αναγνώστης. Το διάβασμα με κράτησε ακμαίο και δημιουργικό ακόμη και μέσα στον εγκλεισμό της καραντίνας. Αποφάσισα να εκδώσω τα «Μπλε τετράδια» γιατί έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, που συνέπεσε με την καραντίνα. Έχω ήδη έτοιμη μια νέα σειρά ποιημάτων και πιστεύω να βρω τη δύναμη και την υπομονή να γράψω κάτι διαφορετικό που πάντα με συγκινούσε και αυτό είναι το δοκίμιο.

Ευχαριστώ πολύ κύριε Ψαρρά για την κουβέντα μας και σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδα τα «μπλε τετράδια», αλλά και ότι άλλο δημιουργήσετε!

Δημοσιεύθηκε στο Bookia

Αλέξανδρος Ψαρράς, μιλάει στην Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη για την ποιητική του συλλογή «Μπλε τετράδια» | Bookia