Μαρία Πρινάρη-Καρκαβατσάκη, μιλάει στην Μάγδα Παπαδημητρίου

maria prinari katkavatsaki

Διαβάζοντας το «Αντέτι» θέλησα να μιλήσω με τη Μαρία Πρινάρη-Καρκαβατσάκη για το βιβλίο της αλλά και πολλά άλλα που με προβλημάτισαν. Ταξίδεψα στην αγαπημένη Κρήτη, γνώρισα πολλά αλλά και θυμήθηκα ακόμη περισσότερα.

Μαρία Πρινάρη- Καρκαβατσάκη σ’ ευχαριστώ για τη συνέντευξη που παραχωρείς στο Bookia. Μετά από δυο βιβλία έρχεσαι με το «Αντέτι» για να υμνήσεις δικαιολογημένα την Κρήτη. Πώς θα τη χαρακτήριζες με τρεις λέξεις;

Κι εγώ ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία, εσένα Μάγδα και το Bookia φυσικά! Την Κρήτη είναι δύσκολο να τη χαρακτηρίσω μόνο με τρεις λέξεις, αλλά θα προσπαθήσω. Όμορφη, περήφανη και κουζουλή, γιατί έχει πολλούς ανθρώπους κουζουλούς, μα τους χρειάζεται!

Ποιο είναι το μήνυμα που ήθελες να δώσεις μ’ αυτό το βιβλίο στους αναγνώστες;

Σπάνια σ’ ένα πρόβλημα δεν υπάρχει και μια δεύτερη λύση, μια εναλλακτική, μια άλλη δυνατότητα επιλογής. Υπάρχει το κακό και το καλό. Υπάρχει η βεντέτα αλλά και ο σασμός που δεν θα αφήσει μια άσχημη κατάσταση να εξελιχθεί σε βεντέτα. Με αυτόν τον άγραφο νόμο, με αυτό το «Αντέτι» καταπιάνομαι σ’ αυτό το βιβλίο. Τον σασμό αναλαμβάνουν να κάνουν οι μεσίτες, δηλαδή οι διαμεσολαβητές, οι συμφιλιωτές. Το έργο τους δεν είναι εύκολο, συχνά συναντούν δυσκολίες και εμπόδια που πολλές φορές μοιάζουν αξεπέραστα. Όμως, είναι άνθρωποι με χάρισμα τέτοιο, με ψυχραιμία, λογική και κύρος στην κοινωνία και δεν θα το βάλουν κάτω εύκολα. Θα προσπαθήσουν πολλές φορές αν χρειαστεί. Δεν είναι μονόδρομος η βεντέτα. Υπάρχει και ο δρόμος του σασμού που είναι ανήφορος μερικές φορές, αλλά είναι ο σωστός. Αυτό θέλω να πω στους αναγνώστες, με πολύ σεβασμό.

Από το παρελθόν στο παρόν. Ιστορικά γεγονότα έχουν το μερίδιό τους στις πεντακόσιες περίπου σελίδες του βιβλίου σου. Πιστεύεις ότι η ιστορία είναι αναπόσπαστο κομμάτι μέσα στον μύθο;

Εγώ έχω μια ιδιαίτερη προτίμηση και αγάπη στο ιστορικό μυθιστόρημα. Το «Αντέτι» βέβαια δεν χαρακτηρίζεται και δεν το θεωρώ ιστορικό μυθιστόρημα. Έχει μια μικρή μόνο δόση ιστορίας γιατί καθώς εξελίσσεται στον χρόνο η υπόθεση, αναπόφευκτα συναντιέται με κάποια ιστορικά γεγονότα. Δεν θα μπορούσα να τα προσπεράσω σαν να μην τα είδα, σαν να μην υπήρξαν. Θα ήταν σαν να εξελισσόταν η ιστορία μου σ’ ένα σύμπαν παράλληλο. Πήραν λοιπόν κι αυτά το μερίδιό τους, όπως λες, στις σελίδες του βιβλίου, γιατί είναι μέρος της πραγματικότητας των ηρώων και δικαιωματικά τους ανήκε. Η ιστορία δεν είναι πάντα αναπόσπαστο κομμάτι μέσα στον μύθο, αλλά όπου χρειάζεται θα πρέπει να υπάρχει, βέβαια με την πρέπουσα προσοχή και σεβασμό, είναι και χρήσιμο άλλωστε.

Το τελευταίο περιστατικό στα Ανώγεια ήταν μια αφορμή να σταματήσει το κακό στην Κρήτη με την οπλοχρησία;

Το πρόβλημα της οπλοχρησίας είναι πολύ σοβαρό και με απασχολεί ιδιαίτερα γι αυτό και είναι ένα από τα θέματα που καταπιάνομαι στο «Αντέτι». Οι μπαλωθιές, οι άσκοποι πυροβολισμοί δηλαδή, πολλές φορές έχουν μετατρέψει τις χαρές σε λύπες. Στο βιβλίο μου, μια ιδιαίτερα χαρούμενη στιγμή σε ένα γλέντι μετατρέπεται σε Γολγοθά και ανατρέπει ζωές και δεδομένα. Ένας νέος άνθρωπος γεμάτος όνειρα, τη στιγμή που ετοιμάζεται να χορέψει ένα χορό εξομολόγηση του έρωτά του σε μια κοπέλα, βρίσκεται ξαφνικά να έχει δεχτεί μια αδέσποτη σφαίρα και να δίνει μάχη για τη ζωή του. Τα όπλα δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να είναι το μέσον για να διαλαλήσουμε τη χαρά ή τη λύπη μας, ούτε για να λύσουμε τις μικροδιαφορές μας. Εύχομαι αυτό το περιστατικό να γίνει η αφορμή να σταματήσει αυτό το κακό.

Αμέτρητοι οι λαϊκοί θησαυροί, τα ιστορικά γεγονότα και οι δοξασίες του κάθε τόπου. Πιστεύεις πως είναι μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τους συγγραφείς;

Πηγή έμπνευσης για να γραφτεί το «Αντέτι», ήταν ο σασμός, ένας άγραφος νόμος. Όμως, στις σελίδες του βιβλίου βρήκαν τη θέση τους και κάποια ιστορικά γεγονότα αλλά και πλήθος από ήθη κι έθιμα που άλλα από αυτά έχουν χαθεί στο πέρασμα του χρόνου κι άλλα διατηρούνται, ξεθωριασμένα ίσως ή παραποιημένα. Θεωρώ ότι κι αυτά πήραν δικαιωματικά τον χώρο τους στο βιβλίο γιατί είναι ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Το «Αντέτι» είναι ένα βιβλίο πλούσιο σε ηθογραφικά στοιχεία. Ιστορικά γεγονότα, ήθη κι έθιμα, δοξασίες και θρύλοι, είναι πράγματι θησαυροί και ναι μπορεί να είναι μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης.

Ο Βιάννος και όλη η Κρήτη θρήνησαν πολλά θύματα, και πολλά χωριά κάηκαν στον πόλεμο με τους ναζί. Στο «Αντέτι»αναφέρεσαι σ’ εκείνα τα δύσκολα χρόνια, που ποτέ να μην ξαναγυρίσουν. Η λήθη εξυπηρετεί αυτούς που επωφελήθηκαν, όπως ο ήρωας σου ο Προεστάκης. Αν υπάρχει λήθη, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Ποια είναι η γνώμη σου;

Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, υπήρξαν οι αγωνιστές αλλά υπήρξαν και Προεστάκηδες πολλοί, δυστυχώς. Ο Προεστάκης, είναι ο κοινοτάρχης του χωριού Καμπιές όπου διαδραματίζεται το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας. Εκείνη τη μαύρη περίοδο, σ’ αυτό το μικρό χωριό είναι αυτός που αντιπροσωπεύει όλους τους δοσίλογους και τους γκεσταπίτες που επωφελήθηκαν από την κατάσταση και εκμεταλλεύτηκαν τον πόνο των συμπατριωτών τους. Η λήθη βέβαια θα εξυπηρετούσε ανθρώπους σαν τον Προεστάκη αλλά νομίζω ότι ο κόσμος δεν λησμονά εύκολα, άλλωστε οι λαοί που ξεχνούν την ιστορία τους είναι καταδικασμένοι να την ξαναζήσουν. Γι αυτό μετά την κατοχή υπήρξαν περιπτώσεις που αναπτύχθηκαν διαφορές και κατέληξαν σε αντεκδικήσεις. Μια τέτοια περίπτωση είναι και του Προεστάκη όπου χρειάστηκε να γίνει σασμός με ένα γάμο για την αποφυγή της βεντέτας.

Οι γυναίκες, πρωταγωνίστριες και θύματα του άγραφου νόμου. Πώς δικαιολογείς ότι οι δυναμικές γυναίκες της Κρήτης δέχτηκαν να γίνουν «Ιφιγένειες» προκειμένου να μη χυθεί αίμα;

Η Ευθυμία, η καπετάνισσα, ήταν εκείνη που πήρε την απόφαση να εκτοπιστεί ο γιος της ο Σήφης προκειμένου να αποφύγουν τις αντεκδικήσεις. Η Δεσποινιά, η μάνα του Κωνσταντή ξεσήκωνε κάθε αρσενικό του σογιού τους, να ξεπλύνουν τη ντροπή τους με αίμα. Η Κατερίνα ήταν που σε μια εποχή που ήθελε τη γυναίκα με σκυμμένο κεφάλι και όχι μόνο δεν επιτρεπόταν να σηκώσει τα μάτια της να κοιτάξει άντρα ξένο, αλλά ούτε να δειπνήσει στο ίδιο τραπέζι μαζί του. Δεν ήταν «πρέπον», ακόμα κι αν βρισκόταν στο σπίτι της. Εκείνη τόλμησε να διεκδικήσει αυτόν που ερωτεύτηκε και να τον κάνει άντρα της. Η ίδια, αργότερα είχε τη σοφία με τη σιωπή της να σβήνει τη φωτιά που πυροδοτούσε με τα γεμάτα μίσος λόγια της μια άλλη γυναίκα η Ανεζίνα. Οι γυναίκες λοιπόν κινούσαν τα νήματα κι ας μην είχαν φανερά ενεργό ρόλο στην εξέλιξη μιας βεντέτας. Όμως ήταν εκείνες που γεννούσαν τα αρσενικά που θα τη συνέχιζαν και τα ανάτρεφαν φυτεύοντάς τους την ιδέα στο μυαλό. Και ήταν εκείνες που θυσιάζοντας την αγάπη τους μπορούσαν να πάρουν στα χέρια τους την τύχη μιας ολόκληρης φαμίλιας και να σταματήσουν το κακό. Είναι που όλα σε τούτη τη ζωή, ίσως έχουν ένα τίμημα. Δυναμισμός είναι να καθορίσεις με έναν τρόπο, ακόμα κι αν αυτό είναι μια προσωπική θυσία, την πορεία μιας ολόκληρης οικογένειας ή πολύ περισσότερο μιας γενιάς. Δεν ήταν βέβαια μόνο οι γυναίκες που θυσίασαν την αγάπη στον βωμό του σασμού. Την πρώτη θυσία στην ιστορία του βιβλίου, την έκανε ο Σήφης. Επίσης, υπάρχει και η τελευταία ηρωίδα, η Ανέζα που αγωνίστηκε να κερδίσει την αγάπη της και τη ζωή της, αφήνοντας όμως πίσω κάποιες εκκρεμότητες…

«Κάποια πράγματα στην πορεία της ζωής μας γίνονται μ’ ένα τρόπο, απλώς γιατί έτσι έπρεπε να γίνουν. Δεν υπάρχουν απαντήσεις σε όλα τα “γιατί”, και τότε εμείς πρέπει να τα δεχτούμε όλα όπως είναι…» Δηλαδή πρέπει να τα δεχόμαστε μοιρολατρικά;

Είναι ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο. Είναι η άποψη μιας από τις ηρωίδες μου, δεν είναι η δική μου. Εκείνη προσπαθούσε απεγνωσμένα και με κάθε τρόπο να πείσει την κόρη της ότι έπρεπε να αρνηθεί την αγάπη της, αλλά δυστυχώς δεν είχε απαντήσεις στα αμείλικτα «γιατί» της. Η κόρη της ανήκει στην τελευταία γενιά των ηρώων της ιστορίας και είναι εκείνη που θα ανατρέψει τα δεδομένα, θα αψηφήσει τους άγραφους νόμους και θα αγνοήσει τα στερεότυπα της κλειστής κοινωνίας. Εγώ πιστεύω ότι σ’ ένα μεγάλο βαθμό, καθορίζουμε μόνοι μας τη μοίρα μας. Όχι, δεν πρέπει να τα δεχόμαστε όλα μοιρολατρικά. Αγώνας είναι η ζωή, ασταμάτητος. Ένας πόλεμος κι εμείς κάθε μέρα πρέπει να αγωνιζόμαστε να κερδίζουμε μικρές μάχες. Κι αν στο τέλος χαθεί ο πόλεμος, τουλάχιστον θα έχουμε παλέψει, δεν θα έχουμε παραδοθεί αμαχητί.

Τελικά δεν πρέπει να τις ξύνουμε για να μη κακοφορμίσουν; Πώς θα κάνουμε μια νέα αρχή αν κρατάμε κλειστές τις πληγές του παρελθόντος;

Η Ανέζα, η ηρωίδα της τελευταίας γενιάς, εκείνη που έκανε την επανάστασή της διεκδικώντας το δικαίωμά της στην αγάπη και σε μια ζωή όπως την ονειρεύτηκε, μένει πεισματικά σταθερή στις απόψεις της αλλά συγχρόνως πολύ θυμωμένη. Αυτός ο θυμός που την έχει κυριεύσει σχεδόν της δηλητηριάζει την ψυχή και κόβει κάθε γέφυρα με το παρελθόν.Κάποιες φορές, αποδεικνύεται σοφό να μη σκαλίζεις τα περασμένα, να μην αναμοχλεύεις μίση και πάθη αλλά να τα αφήνεις πίσω και να προχωράς μπροστά. Κι άλλες πάλι δεν είναι έτσι, αλλά πρέπει να έχεις την ικανότητα να διακρίνεις πότε είναι σωστό να κάνεις το ένα ή το άλλο. Και κάνουμε λάθη πολλές φορές οι άνθρωποι. Κουκουλώνουμε τα άσχημα για να μην φαίνονται ή αφήνουμε πληγές αγιάτρευτες να φλεγμαίνουν. Αφήνουμε εκκρεμότητες που κάποτε  θα τις βρούμε μπροστά μας και δεν ξέρουμε αν θα έχουμε τον χρόνο και την ευκαιρία να τις τακτοποιήσουμε.

Πιστεύεις πως η νέα γενιά Κρητικών θα δώσει τέλος στην οπλοχρησία και τις βεντέτες; Θα μπορέσει να ξεφύγει από την παράδοση;

Στην εξέλιξη της ιστορίας στο «Αντέτι» είναι φανερό το τι πιστεύω. Μετά την άσχημη τροπή που παίρνουν τα πράγματα σ’ ένα γλέντι όπου το τραγούδι έγινε θρήνος, με τις προσπάθειες κάποιων ανθρώπων, τουλάχιστον στο συγκεκριμένο χωριό άλλαξε η νοοτροπία της μικρής κοινωνίας. Ακόμα και την γεμάτη τρύπες από σφαίρες ταμπέλα του χωριού αντικατέστησαν με μια καινούργια και ορκίστηκαν να μην έχει ποτέ στο μέλλον ούτε μια τρύπα από σφαίρα. Μπορεί λοιπόν με τις προσπάθειες των πιο μυαλωμένων να αλλάξει αυτό, αλλά χρειάζεται η βούληση και η τόλμη και της πολιτείας. Οι άσκοποι πυροβολισμοί, οι μπαλωθιές, και η βεντέτα είναι το κακό κομμάτι της παράδοσης και θέλω να πιστεύω ότι θα εκλείψει σιγά-σιγά.

Οι ήρωες και οι ηρωίδες είναι πραγματικά πρόσωπα;

Το «Αντέτι» είναι μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινά γεγονότα. Οι ήρωες και οι ηρωίδες είναι φανταστικά πρόσωπα που ζουν τις ζωές που δημιουργούνται μέσα από την εξέλιξη της υπόθεσης. Γεννήθηκαν μέσα στην ιστορία και ζουν μέσα στις σελίδες του βιβλίου.

Είναι το δεύτερο βιβλίο που εκδίδεις στις εκδόσεις Πνοή. Το εξώφυλλο είναι πάρα πολύ όμορφο. Δική σου πρόταση ή των εκδόσεων;

Είχα ετοιμάσει τις προτάσεις μου προς τον εκδοτικό για το εξώφυλλο αλλά δεν χρειάστηκε να τις δώσω. Ήταν η πρώτη πρόταση από τις Εκδόσεις Πνοή αυτό το εξώφυλλο και δεν χρειάστηκε δεύτερη. Μόλις το είδα, ανατρίχιασα και δάκρυσα. Δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερο. Όταν κανείς διαβάσει το βιβλίο κι έπειτα παρατηρήσει το εξώφυλλο θα δει λεπτομέρειες σημαντικές, αποτυπωμένες στην εικόνα. Ευχαριστώ πολύ τις Εκδόσεις Πνοή και τους συνεργάτες της γι αυτή την καταπληκτική δουλειά.

Πώς σου φαίνεται η τηλεοπτική εκπομπή για το βιβλίο που μεταδίδει καθημερινά το Bookia εν μέσω καραντίνας, με τίτλο «“Μένουμε Σπίτι”με τους συγγραφείς μας... LIVE!»;

Είναι γνωστό σε όλους που έχουν σχέση με το βιβλίο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εκδότες, συγγραφείς, αναγνώστες, βιβλιοπώλες, ότι το Bookia κάνει ένα πολύ σπουδαίο έργο, αγαπάει το βιβλίο και τον κόσμο του και το αποδεικνύει χρόνια τώρα με πολλούς τρόπους. Είναι ο φίλος του βιβλίου και ως γνωστόν, οι φίλοι στα δύσκολα φαίνονται. Τώρα λοιπόν που ήρθαν τα δύσκολα με την καραντίνα, το Bookia δεν το έβαλε στα πόδια. Στάθηκε κοντά στο βιβλίο, κοντά στους εκδότες και στους συγγραφείς αλλά και στους αναγνώστες με αυτές τις εκπομπές. Στο Bookia αγαπάνε αυτό που κάνουν, είναι το μεράκι τους. Αυτές οι εκπομπές είναι ένα από τα λίγα όμορφα πράγματα που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό.

Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σου σχέδια; Θα είναι ξανά η Κρήτη πρωταγωνίστρια;

Τα επόμενα συγγραφικά μου σχέδια, φυσικά είναι να γράψω. Μια ιστορία που προς το παρόν μόνο μέσα στο μυαλό μου έχει αρχίσει να δημιουργείται, δεν έχω αρχίσει ακόμα να γράφω, όχι δεν είναι τοποθετημένη στην Κρήτη. Είναι σε ένα άλλο πανέμορφο μέρος της Ελλάδας. Υπάρχουν όμως κι εκείνοι οι άνθρωποι, που μπορεί να είναι και ήρωες ενός βιβλίου, που αφήνουν πίσω τους εκκρεμότητες… ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να συμβεί. Ίσως βρουν τρόπο να τρυπώσουν στις σελίδες ενός άλλου βιβλίου και να τακτοποιήσουν τις εκκρεμότητές τους!

Ευχαριστώ Μαρία Πρινάρη-Καρκαβατσάκη για την όμορφη κουβέντα μας και σου εύχομαι το «Αντέτι» να ομορφύνει πολλές βιβλιοθήκες αναγνωστών αλλά περισσότερο των νέων Κρητών. Η Κρήτη όσο και κουζουλή να είναι, θα ζει πάντα στις καρδιές μας.

Δημοσιεύθηκε στο Bookia