Στον φιλόξενο χώρο της σοφίτας του café-βιβλιοπωλείου «Αντίλαλος», στην Τήνο, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας 12ης Αυγούστου, η παρουσίαση της ποιητικής συλλογής της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη, «Αντανακλάσεις». Ποιήματα γραμμένα για την ατομική και συλλογική ευθύνη του λαού μας. Εμπνευσμένα από τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Νίκο Καζαντζάκη, αλλά και από τα προσφυγικά ρεύματα προς τη χώρα μας, από τις ανησυχίες της για τις συνέπειες εγκατάστασης των ανεμογεννητριών στα ελληνικά βουνά και νησιά μας.
Τα ποιήματα της συλλογής «Αντανακλάσεις» που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2019, ιδιωτική συλλογή, συνυπάρχουν με τις εξαιρετικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του εικαστικού καλλιτέχνη Παναγιώτη Φτάρα, ο οποίος αντιλήφθηκε, κατανόησε και διείσδυσε με όλα τα οπτικά ερεθίσματα του και κατάφερε με την ευαισθησία και τη γνώση του πάνω στο φακό να δημιουργήσει υπέροχες, ασπρόμαυρες, μινιμαλιστικές φωτογραφίες που ξεχωρίζουν.
Για το βιβλίο μίλησε ο φιλόλογος και συγγραφέας Γιώργος Αλβέρτης που εδώ και χρόνια προλογίζει και επιμελείται τις συναντήσεις των Τηνιακών δημιουργών αλλά όσων έχουν μια συναισθηματική σχέση με το νησί ή τα έργα τους είναι εμπνευσμένα από αυτό, με το αναγνωστικό κοινό του νησιού, με ένα ξεχωριστό και αξιοζήλευτο τρόπο που δεν κουράζει διόλου τον αναγνώστη. Προσωπικές φωτογραφίες του δημιουργού, βίντεο και μουσική εναλλάσσονται στον προτζέκτορα και η ώρα κυλά ευχάριστα για τον παρατηρητή. Επίσης μίλησε ο συγγραφέας, ποιητής, ερευνητής και λαογράφος Αλέκος Φλωράκης ενώ ποιήματα της απήγγειλαν ο Γιώργος Αλβέρτης και η ποιήτρια Ελίνα Αφεντάκη με την αισθησιακή της φωνή.
Ο Γιώργος Αλβέρτης είπε μεταξύ άλλων: «Οι αληθινοί καλλιτέχνες δεν περιφρονούν τίποτα και υποχρεώνουν εαυτούς να κατανοούν αντί να κρίνουν. Κι αν πρέπει να πάρουν το μέρος κάποιου σε αυτόν τον κόσμο, δεν μπορούν παρά να ταχθούν υπέρ μιας κοινωνίας, όπου, δεν θα κυριαρχεί πλέον ο κριτής αλλά ο δημιουργός, είτε εργάτης είτε διανοούμενος. Εξ ορισμού, ο συγγραφέας δεν μπορεί να ταχθεί σήμερα στην υπηρεσία όσων φτιάχνουν την ιστορία. Υπηρετεί αυτούς που την υφίστανται. Κάθε γενιά νομίζει ότι είναι προορισμένη να ξαναφτιάξει τον κόσμο. Η δική μου γενιά, όμως, ξέρει ότι δεν θα τον ξαναφτιάξει. Αλλά η αποστολή της είναι, ίσως, πιο σπουδαία. Πρέπει να εμποδίσει τον κόσμο να χαλάσει.». Μετά το «Στο κόκκινο τ’ ουρανού» σήμερα παρουσιάζουμε την ποιητική συλλογή «Αντανακλάσεις της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη». Κι είναι για μένα μια ευχάριστη έκπληξη αυτή η συλλογή, τόσο για την επιλογή των κειμένων της όσο και για τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Παναγιώτη Φτάρα που τα συνοδεύουν διαφωτιστικά. Η Μάγδα μέσα από τα κείμενά της ρίχνει μια διεισδυτική ματιά πάνω σε όσα γύρω μας συμβαίνουν. Όχι μόνο στις ανθρώπινες σχέσεις, στα κακώς κείμενα, στις ανθρώπινες αδυναμίες, αλλά και στα όμορφα που μας περιτριγυρίζουν, στα συναισθήματα που μας ποτίζουν με ελπίδα και ομορφιά, ερμηνεύει με ακρίβεια πράγματα που γύρω μας αιωρούνται, εμπνέεται από τα εφήμερα για δημιουργήσει αέναο λόγο, κοιτάζει το τιποτένιο και του δίνει ζωή, αξία, πνοή. Η απλότητα των λέξεών της καρφώνει το νοούμενο με ευστοχία, διαμορφώνει την εικόνα και το νόημα με τον ήχο των λέξεων. Γιατί οι λέξεις είναι το μαχαίρι των ποιητών, των συγγραφέων: μ’ αυτές παλεύουν να κάνουν πιο κατανοητό τον κόσμο, τα γεγονότα, τα αισθήματα. Προβάλλουν αξίες, αρχές και πράξεις αντίστασης στην ισοπέδωση, στην αδιαφορία, στην ανυπαρξία, στον άκρατο εγωισμό που τείνει να γίνει η παγκόσμια θρησκεία, ενθαρρύνει τη συμμετοχή, την συλλογική πάλη, τη συστράτευση στα πανανθρώπινα ιδανικά. Να λοιπόν που ο λόγος της συναντά το λόγο του Αλμπέρ Καμύ, συναντά το ορόσημο της παρεξηγημένης ποιητικής στράτευσης, αυτής της ποίησης που σε δύσκολες εποχές ηχούσε πιο δυνατά κι από τα κανόνια. Είναι δυνατά κείμενα λοιπόν που πρέπει να διαβαστούν και να ξαναδιαβαστούν, κι αν είναι να μείνει μια φράση, ας είναι η λέξη «αντανακλάσεις», γιατί είναι εικόνες που φωνάζουν!!! Άραγε θα γίνουμε αντάξιοι της αγαθής αυτής τύχης που σε έφερε στο διάβα μας Μάγδα, αγαπώντας τον άνθρωπο, την αλήθεια, το δίκαιο και τη γνώση; Εκεί τους χρειάζεσαι ακόμα περισσότερο τους δημιουργούς σαν τη Μάγδα. Πάντα τους θες, πάντα σε συγκινούν, πάντα τους ευχαριστείς που συνεχίζουν να σου φέρνουν νέες αφετηρίες και να σου συστήνουν νέους προορισμούς. Σε εποχές πού νιώθεις να κινδυνεύει, να μουδιάσει το μέσα σου...Τότε τους έχεις απόλυτη ανάγκη. Σαν εκείνο το όνειρο για το ανέφικτο». Και έκλεισε το λόγο του, λέγοντας! «Όχι ότι ένα ποίημα θα προκαλέσει επανάσταση: όχι, τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι. Όμως είμαι απόλυτα πεισμένος ότι η λογοτεχνία έχει αντίχτυπο στη ζωή μας, στον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα: αναπτύσσουμε μια περισσότερο κριτική στάση απέναντι στον κόσμο, δεν μένουμε ικανοποιημένοι από τον αληθινό κόσμο, θέλουμε να τον αλλάξουμε. Μια από τις πτυχές των κειμένων της Μάγδας εμπεριέχει και αυτήν την στράτευση».
Μετά από ανάγνωση ποιημάτων, ο Ποιητής Αλέκος Φλωράκης πήρε το λόγο: «Έχοντας διαβάσει, πριν από ένα χρόνο, το ωραίο μυθιστόρημα της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη «Στο κόκκινο τ’ ουρανού», τη γνώρισα τώρα και ως ποιήτρια, στη νέα της συλλογή «Αντανακλάσεις», με εξαιρετικές φωτογραφίες του Παναγιώτη Φτάρα. Ποιήματα που αντανακλούν την ανήσυχη ψυχή της , το ζέον από πανανθρώπινη αγάπη πνεύμα της, το αγωνιστικό για δικαιοσύνη φρόνημα της. Σα να τοποθετεί τον αναγνώστη, τον κάθε συνάνθρωπο , απέναντι στον καθρέφτη της αλήθειας, καθρέφτη με διπλό είδωλο, το δικό του και το δικό της σε συνύπαρξη, «μισό καθρέφτη ραγισμένο», όπως γράφει. Έτσι αντανακλάται ο λόγος της στο πρόσωπο του συνομιλητή της, ή –θα έλεγα-διαθλάται σε διάφορες κατευθύνσεις. Διότι οι στίχοι της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη έχουν στόχο να επαναφέρουν σε εγρήγορση τον κουρασμένο, τον απογοητευμένο από την έκπτωση των αξιών και από τη ραστώνη της εποχής άνθρωπο, στοχεύουν μέχρι και να αφυπνίσουν τον κάθε βολεμένο και αδιάφορο. Τα περισσότερα από τα ποιήματα της συλλογής, όπως και πολλοί τίτλοι τους προδιαθέτουν («Μισοτιμής, Ανεξόφλητα γραμμάτια, Πωλείται, Κλειστά τα παραθύρια, Ανυπακοή, οι Δεσμώτες, Ματωμένες διαδρομές» κ. α») και έχουν αυτόν ακριβώς τον χαρακτήρα. Ασκούν κοινωνική κριτική, εξανίστανται για τα δύσκολα χρόνια της κρίσης και την αντιμετώπιση των προσφύγων, αναδεικνύουν οράματα, απαιτούν ένα αύριο πιο φωτεινό, δίκαιο, ελεύθερο, μια Ελλάδα που δεν θα πληγώνει, μαχόμενη και περήφανη. Πρόκειται για ποίηση ανυπακοής, ποίηση που σαλπίζει. Συμπορεύεται λοιπόν στην πράξη με τις πολλές κοινωνικές πρωτοβουλίες και δραστηριότητες της Μάγδας (και του συζύγου της Γιάννη),στις δυο μικρές πατρίδες που λατρεύει: την Κατερίνη και τη Τήνο. Συνέπεια ζωής και γραφής. Η Τήνος επομένως δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τη συλλογή. Παρόν σ’ αυτή το Τηνιακό τοπίο, ερωτικό, μελαγχολικό , με τη γοητεία αλλά και τις πληγές του. «Όταν παίζει το φλάουτο/ στο ερημωμένο Ισμαήλ/και συ χάνεσαι στις νότες/αφήνεσαι στη βουή του αέρα, ακούς βήματα σκιών…», όταν σε καθιστά «ταξιδευτή του καλοκαιριού,… να ακούς τους παφλασμούς στο μουράγιο» ή όταν κοιτάς με πόνο το ρημαγμένο ανεμόμυλο, αφουγκραζόμενος την ανάσα του. Στο ίδιο κλίμα στοχασμού και προτροπής εντάσσεται και μια άλλη κατηγορία ποιημάτων που ορμώνται από προσωπικά βιώματα, από ελπίδες και διαψεύσεις, από την απουσία των αγαπημένων της προσώπων (όπως τα «Ενθύμια» στη μνήμη της μητέρας της και του πατέρα της) αλλά και την παρουσία του «συντρόφου της ζωής της». Συχνά η ποιήτρια απευθύνεται στον εαυτό της σε δεύτερο πρόσωπο, έτσι ώστε, παράλληλα να διαλέγεται με τον αναγνώστη, καθώς σε αντανάκλαση: «Δεν μπορείς να φωνάξεις πια/Έβαλες την υπογραφή σου/σ’ ένα θάνατο προαποφασισμένο». Και έκλεισε: «Αυτή είναι η ποίηση της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη: ύμνος στον αγώνα για την αληθινή δημοκρατία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, με κοφτούς-και κοφτερούς-στίχους, με λέξεις που πληγώνουν, αλλά και γιατρεύουν, καθώς μας διαπερνούν, σπιλιάδες-σπιλιάδες, σαν ανυπότακτος, κυκλαδίτικος άνεμος.».
Η Ελίνα Αφεντάκη της επεφύλαξε μια όμορφη έκπληξη δραματοποιώντας το ποίημα «Ενθύμια», στη μνήμη της μητέρας της. Ένα μικρό ξύλινο κουτί εμφανίστηκε στο τραπέζι όπου διά μαγείας εμφανίστηκαν μια δακτυλήθρα, μια κίτρινη φωτογραφία, ένα περιοδικό με σταυρόλεξα, ένα κέντημα κι ένας μικρός δίσκος βινυλίου.
Μια δακτυλήθρα/ Μια κίτρινη φωτογραφία/ Ένα περιοδικό με σταυρόλεξα/ Κεντήματα αριστουργήματα/Ένας δίσκος βινυλίου με του Louis Armstrong τη τρομπέτα/για να θυμίζει εσένα./Το χαμόγελο σου, μητέρα/Όλα κείτονται στο πάτωμα./Κι εσύ στην ανυπαρξία.
Την παρουσίαση έκλεισε η ίδια η δημιουργός, η οποία ευχαρίστησε συγκινημένη όλους όσους βοήθησαν στη πραγματοποίηση της όμορφης εκδήλωσης καθώς και τον «Αντίλαλο» για το χώρο φιλοξενίας, και είπε μεταξύ άλλων: «Τα είπαν τόσο όμορφα και συγκινητικά οι προηγούμενοι ομιλητές που δεν έχω λόγια να εκφράσω τα θερμά μου ευχαριστώ. Η ποίηση είναι ανάγκη, είχε πει ο Γιάννης Ρίτσος. Κι αυτή την ανάγκη ένιωσα κι εγώ όταν αποφάσισα να βγάλω στο φως τούτα τα ποιήματα. Ποιήματα που γράφηκαν στην αρχή της κρίσης, ποιήματα αγωνίας για την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών, ποιήματα γραμμένα για τον τόπο, για το Εγώ που δεν έγινε μαζί, όπως περίμενα, για την απώλεια ιδανικών και αξιών, για την εμπειρία μου στην Εθελοντική Ομάδα Δράσης Πιερίας που μέσα από τις δράσεις της βγήκα πιο δυνατή. Προσωπικά ποιήματα αλλά και για τη προσωπική αφύπνιση. Για την ευθύνη, που έχει ο καθένας μας, ατομική και συλλογική. Όλα ξεχύθηκαν στο χαρτί σαν χείμαρρος που τα παίρνει όλα στο διάβα του. Μετά από δυο μυθιστορήματα, γύρισα στην Ποίηση, τη παλιά αγαπημένη. Υπάρχουν κι άλλα ποιήματα στο συρτάρι που θα έρθει η ώρα τους να βγουν στο φως. Η συνεργασία μου με τον εικαστικό καλλιτέχνη Παναγιώτη Φτάρα έγινε μετά από πολλές κουβέντες, ανταλλαγές ιδεών και απόψεων. Είχαμε κοινή πορεία τον προηγούμενο χειμώνα σε θεατρικά, καλλιτεχνικά ρεπορτάζ και ένιωσα ότι θα έβγαινε κάτι πολύ δυνατό από αυτή τη συνεργασία. Όπως και έγινε. Η κάθε φωτογραφία του είναι ένα έργο Τέχνης. Λένε πώς είναι δύσκολη η παρουσίαση ενός ποιητή μέσα από τις εικόνες. Όπως δύσκολη είναι και η παρουσίαση ενός φωτογράφου μέσα από την ποίηση. Σ’ αυτή την ποιητική συλλογή η αλληλεπίδραση ήταν αναπόφευκτη. Ο Παναγιώτης Φτάρας ταυτίστηκε με το ποιητικό έργο με έναν δικό του μοναδικό και ξεχωριστό τρόπο και έβαλε με την εικαστική του ματιά και αντίληψη την προσωπική του σφραγίδα. Δεν ήταν δύσκολο λοιπόν να εμπνευστεί από την ποίηση της, που ήταν η μεγαλύτερη πηγή του και τα κλικ του φακού να αποτυπωθούν στο χαρτί. Αλλά συγχρόνως δεν ήταν και εύκολο να σκηνοθετήσει τη κάθε μία από τις 13 απαιτητικές του φωτογραφίες. Σε τούτη τη συλλογή δεν απειλήθηκε καμιά από τις δυο καλλιτεχνικές εκφράσεις. Το αντίθετο συμπορεύτηκαν. Κι έχει δρόμο ακόμη αυτή η συνεργασία. Ευχαριστώ».
Στο τέλος της παρουσίασης, μετά από τις υπογραφές και τις ευχές, περίμενε τους φίλους αναγνώστες τηνιακή ρακή και τοπικά γλυκά.