Απόψε, βρισκόμαστε εδώ για να καλωσορίσουμε το νέο πόνημα της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη. Ένα μεγαλόπνοο, σύνθετο και πολυπρόσωπο ιστορικό μυθιστόρημα της σύγχρονης νεοελληνικής λογοτεχνίας, γραμμένο για απαιτητικούς αναγνώστες που δεν αρκούνται στην απλή επίπεδη αφήγηση των γεγονότων.
Η συγγραφέας του επιτυχημένου βιβλίου «Ζωή σε θαλασσοσταλιές», από τις εκδόσεις Έναστρον, 2014 αλλά και αγαπημένων Ποιητικών Συλλογών: «Χωρίς ταυτότητα», «Ιριδίσματα», «Ηώ», «Το ταξίδι του Έρωτα από τον Όλυμπο στου Αιγαίου τα κύματα», «Καθρέφτης ψυχής» από τις εκδόσεις Άνεμος, 2011, στο νέο της μυθιστόρημα «Στο κόκκινο τ’ ουρανού» συνθέτει μία ιστορία μέσα από τρεις, με ήρωες από τρεις διαφορετικές γενιές, με διαφορετικούς ανθρώπινους χαρακτήρες γύρω από τους οποίους κινούνται οι υπόλοιποι. Όλοι απλώνονται σ’ έναν χρονικό ορίζοντα των κρίσιμων χρόνων, μετά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, όπου η συγγραφέας με σεβασμό και πιστότητα καλύπτει αυτήν την ιστορική περίοδο.
Η Μάγδα Παπαδημητρίου συνθέτει τους χαρακτήρες, συνθέτει τον καμβά του μυθιστορήματός της με φόντο την ιστορία, που αναπόφευκτα επηρεάζει τις ζωές των ηρώων της σε μια αλληλουχία δράσεων και αντιδράσεων. Παράλληλα, αποτυπώνει την αγάπη της για τον άνθρωπο που δοκιμάστηκε στη δίνη των μεγάλων καταστροφικών γεγονότων που πέρασε η ανθρωπότητα.
Με γλαφυρή, ώριμη πένα και με μαεστρία στήνει το μύθο πάνω στα λάθη που σημαδεύουν τον άνθρωπο. Μια συγκλονιστική πορεία με συγκρούσεις, με αλήθειες, με πλούσιο συναισθηματισμό και με αγάπη. Πρόκειται για μια εξαιρετικά καλογραμμένη λογοτεχνία, που εμένα κατάφερε να με συγκινήσει αρκετές φορές κατά την ανάγνωση και παράλληλα να μου διδάξει κομμάτια της ιστορίας των Ελλήνων της Βόρειας Ηπείρου, που αγνοούσα μέχρι τώρα.
Φαίνεται ότι για τη συγγραφέα, η ιστορία παίζει ουσιαστικό ρόλο καθώς επίσης φαίνεται να διέθεσε σημαντικό χρόνο για την ιστορική έρευνα. Τοποθετεί τους ήρωες σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο για να πρωταγωνιστήσει η ιστορία και να κυλήσει στην πλοκή του βιβλίου αυτόματα και συνειδητά όπως αρμόζει σ’ ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Ο αναγνώστης δίχως να κουραστεί, θα βρει αναπαυτικά μια αξιόπιστη και ελεγμένη πληροφόρηση για τους σταθμούς της νεότερης ιστορίας μας, μπαίνοντας όμως βαθιά στην εποχή, κάνοντας μακροβούτια στα γεγονότα που αναδύονται.
Ιστορικά ξεκινάει με τον Εμφύλιο, κυλώντας στη βάναυση διακυβέρνηση του Ενβέρ Χότζα με τους πρώτους ηλικιακά ήρωες, τον Αλέξανδρο και την Ελπίδα, περιγράφοντας τα θηριώδη γεγονότα της εποχής εκείνης που ο δυνάστης καταλαμβάνει την εξουσία στην Αλβανία, σπέρνοντας την κόλαση στην Ελληνική μειονότητα και όχι μόνο. Ο βασανισμός των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου, οι εκτελέσεις και η κακοποίηση του Ελληνικού στοιχείου γενικότερα από το απολυταρχικό καθεστώς, γίνονται καθημερινά φαινόμενα. Οι περιγραφές βιαιότητας και φρίκης σοκάρουν μα συνάμα ενεργοποιούν προβληματισμούς και συσχετισμούς με παρόμοια ιστορικά γεγονότα των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Το πολιτικό σύστημα, το κομουνιστικό καθεστώς του Ενβέρ Χότζα όρθωσε συρματοπλέγματα γύρω από τα σύνορα της Αλβανίας, χτίζοντας τη σκλαβιά όλων, διαπράττοντας άλλο ένα έγκλημα εις βάρος της ανθρωπότητας. Ένα νέο ολοκαύτωμα, εκτελέσεις, εξορίες, βασανισμοί. Άλλη μια τραγωδία μετά τη ναζιστική δοκιμασία έζησαν οι Έλληνες της γειτονικής Αλβανίας. Αυτός ο ολοκληρωτικός ξεπεσμός καταγράφεται στα πρώτα μόλις κεφάλαια του βιβλίου, στρατόπεδα συγκέντρωσης των Λούσνιας, Σπάατς και Μπορέλι στα οποία εξοντώθηκαν πάρα πολλοί Έλληνες. Μια σιωπηλή ξεχασμένη γενοκτονία, στην οποίαν η Ελλάδα δεν αντέδρασε καθόλου.
Ο φθονερός Ζεκίρ, ο βασανιστής που ασχημαίνει τον κόσμο, βρίσκεται εγκλωβισμένος στον φανατισμό, στην μισανθρωπία, στον μισελληνισμό, στο κατώτερο είδωλό του, στο μισητό «εγώ» του. Πικραίνει, σπιλώνει υπολήψεις, χωρίς επιείκεια διαλύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Δίχως οίκτο θανατώνει τους γονείς του, ματώνει τις ψυχές των γύρω του και κυρίως κατατρώει τη ζωή της Ελπίδας με τις άρρωστες και νοσηρές πράξεις του.
Η Ελπίδα, σύζυγος του Αλέξανδρου και μάνα του Ηρακλή, μια ανθεκτική προσωπικότητα, μια γυναίκα που κουβάλησε στις πλάτες της την καταπίεση και τη βία της σκληρής πραγματικότητας του δικτατορικού καθεστώτος του Χότζα. Μια γυναίκα που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αντίσταση. Μια γυναίκα στην οποίαν βαραίνουν οι τραυματικές, σωματικές και ψυχικές εμπειρίες του πολέμου πάραυτα κατάφερε να ορθοποδήσει, να τολμήσει για τη ζωή της οικογένειάς της, να αντιμετωπίσει τους φόβους μέσα στις αντίξοες συνθήκες των πέτρινων εκείνων χρόνων. Αυτή η μάνα κατάφερε να φυγαδεύσει τον γιό της Ηρακλή και την Ελευθερία προκειμένου να ξεφύγουν από την κόλαση που δημιούργησε το αιματοβαμμένο καθεστώς, για να συναντήσουν στη συνέχεια τον ρατσισμό στη μητέρα Ελλάδα.
Σμαραγδένια Δαλέζιου-Τσικιρώτη, αρχόντισσα του νησιού, σύζυγος του καπετάν Πέτρου και μάνα της Αντιγόνης. Ένα πρόσωπο σκοτεινό, εκδικητικό, επιθετικό και αδύναμο να δημιουργήσει δεσμούς με τους ανθρώπους. Μια γυναίκα δεσποτική, υπερβολικά κριτική, σκληρή, συναισθηματικά απόμακρη και η ίδια θύμα μιας σχέσης χωρίς τρυφερότητα από τη δική της μητέρα. Ωστόσο εκμεταλλεύτηκε το παιχνίδι της εξουσίας και του ναρκισσισμού. Χρησιμοποίησε τακτικές για να χειραγωγεί και να ελέγχει την κόρη της προκειμένου να νοιώθει καλά με τον εαυτό της. Η συγγραφέας αναδύει το φαινόμενο του κοινωνικού ρατσισμού με την μεροληπτική και παντελώς άδικη αντιμετώπιση της μάνας προς τον έρωτα των δύο παιδιών.
Αντιγόνη, σύζυγος Αλέξανδρου και μάνα του Πέτρου Ντάλλα. Είναι μια γυναίκα που έχει βιώσει από την παιδική της ηλικία την απορριπτική και ελεγκτική συμπεριφορά της μητέρας της, μεγαλώνοντας μέσα στο κουκούλι που έπλεξε ασφυκτικά γύρω της. Μια μάνα που ποτέ δεν την προσέγγισε, ποτέ δεν την αγκάλιασε, ποτέ δεν τη χάιδεψε. Πάντα υπήρχε ένας «ανοιχτός» πόλεμος μεταξύ τους. Ώσπου έρχεται η μεγάλη ανατροπή όπου η αγάπη και η φροντίδα του Αλέξανδρου ζέστανε την παγωμένη της καρδιά, βάζοντας σε άλλη οπτική τη ζωή της.
Ο Πέτρος γιος της Αντιγόνης θα μεγαλώσει κοντά στη γιαγιά του η οποία συστηματικά του χτίζει μια αρνητική εικόνα των γονιών του, που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Αμερική. Ο παππούς ένας άχρωμος, άβουλος άνθρωπος ανήμπορος να του δώσει την αληθινή εικόνα. Άραγε ο Πέτρος θα καταφέρει να συγχωρέσει τους γονείς του; Θα καταφέρει να ευτυχήσει;
Φυσικά, δε θα σας αποκαλύψω το τέλος, την ανατρεπτική κορύφωση του μυθιστορήματος. Ήδη σας έδωσα αρκετά κλειδιά για να μπορέσετε να ξεκλειδώσετε τις αλληγορίες που διατρέχουν σε όλο το βιβλίο. Ένα βιβλίο αντάξιο των καλύτερων ιστορικών μυθιστορημάτων όπου επικρατεί ο ρεαλισμός της περιγραφής των ιστορικών γεγονότων. Ένα βιβλίο για την κοινωνική ανισότητα, το ρατσισμό, τις λησμονημένες πατρίδες και τους μετανάστες αυτού του κόσμου. Σκηνές που επαναλαμβάνονται σε διαφορετικές εποχές με άλλους ανθρώπους που κάποιοι από εμάς μπορεί να ζήσαμε, να συναντήσαμε, να είχαν τα ίδια χαρακτηριστικά των ηρώων του βιβλίου.
Όλα αυτά λοιπόν, είναι ο καμβάς πάνω στον οποίον η συγγραφέας Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη χτίζει με τρόπο ικανό, με μεγάλη επιδεξιότητα το μύθο της, ενώ παράλληλα ανατέμνει χαρακτήρες ανθρώπων σε βάθος μέσα στην ιστορική πραγματικότητα. Τελειώνοντας το βιβλίο θα ακούτε ακόμη τις φωνές των πρωταγωνιστών αλλά και των δευτερευόντων ηρώων. Και εδώ έγκειται η αληθινή αξία ενός βιβλίου, να σε πείθει γι’ αυτά που διηγείται, να σε διδάσκει, να σου γίνεται οικείο.
Μάγδα μου, θέλω να σε συγχαρώ, να σε ευχαριστήσω για το ταξίδι που μου χάρισες και να σου ευχηθώ να είναι καλότυχο το νέο σου πόνημα, να υγιαίνεις και πάντα να δημιουργείς.