Το πορτραίτο μέσα από το φακό των φωτογράφων της «Ίριδας»

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Το βράδυ της 1ης Απριλίου γέμισε η Αστική Σχολή με φωτογράφους και φίλους της φωτογραφικής ομάδας «Ίριδα» που έσπευσαν να θαυμάσουν τα έργα της ομάδας της Εστίας Πιερίδων Μουσών.

Φωτογραφία του μυαλού μι' ανάμνηση που σβήνει,
ασπρόμαυρη η αγάπη μας πράμα δεν έχει μείνει.

 (μαντινάδα)

Ολοζώντανες οι φωτογραφίες της έκθεσης θαρρείς πώς θέλουν να απλώσουν το χέρι ή να σε μαγνητίσουν με το βλέμμα τους και να σε τραβήξουν κοντά τους. Πρόσωπα χαρούμενα, αισιόδοξα, φρέσκα, μα και δουλεμένα στη βιοπάλη, με τις ρυτίδες του χρόνου στα πρόσωπα τους να καλούν μνήμες και ιστορίες και να μετριούνται στις χάντρες του κομπολογιού. Πορτραίτα με τη δική τους δυναμική το καθένα είτε σε ασπρόμαυρο είτε σε έγχρωμο χαρτί ως πίνακα ζωγραφικής, παγωμένα στο χρόνο και τον τόπο. Ώρα μπορείς να κάθεσαι μπροστά τους και να ζητάς να σου μιλήσουν, μα απόκριση μην παίρνεις γιατί ότι είχαν να πουν το μίλησαν στο φωτογράφο εκείνη τη στιγμή. Να ψάχνεις συναισθήματα που ένιωθε ο καλλιτέχνης εκείνη τη μοναδική στιγμή. Αλλά κι αυτά έφυγαν ως αέρας ή γιατί πέρασαν στην Ιστορία ή γιατί πήγαν να κυνηγήσουν το όνειρο.

 

Την έναρξη των εγκαινίων έκανε ο έφορος της Φωτογραφικής ομάδας «Ίριδας» Νίκος Τσάρδας ο οποίος αφού καλωσόρισε όλους τους παριστάμενους, έδωσε το βήμα για να απευθύνουν χαιρετισμούς ο πρόεδρος της Εστίας Πιερίδων Μουσών Γρηγόρης Μητσοκάπας που συνεχάρη τους φωτογράφους και όλη τη προσπάθεια που έγινε, και η εκπρόσωπος του Δήμου Κατερίνης και αρμόδια Πολιτισμού και Κοιν. Μέριμνας Πιπίτσα Μακρίδου που μετέφερε τους χαιρετισμούς του Δημάρχου και είναι πάντα αρωγός στις προσπάθειες της Εστίας Πιερίδων Μουσών όταν και όποτε  ζητηθούν.  

Ο Νίκος Τσάρδας διάβασε ένα κείμενο που επιμελήθηκε η φιλόλογος και μέλος της φωτογραφικής ομάδας «Ίριδα» Έλσα Σφέτσα. Είπε μεταξύ άλλων: «Αν ανοίξουμε ένα λεξικό θα δούμε ότι η λέξη προσωπογραφία (πορτρέτο) σημαίνει τη ζωγραφική απεικόνιση των σωματικών χαρακτηριστικών του προσώπου. Η τέχνη της προσωπογραφίας πήρε κατά καιρούς διάφορες σημασίες και ερμηνείες ανάλογα με τον εκάστοτε πολιτισμό και τις αισθητικές τάσεις της κάθε εποχής. Εξυπηρέτησε άλλοτε μαγικο-θρησκευτικούς σκοπούς και κάποτε πολιτικούς.

Εκείνο όμως που δεν άλλαξε είναι ότι στη διαδικασία αποτύπωσης ενός πορτρέτου εμπλέκονται πάντα δύο έμψυχοι παράγοντες: το πρόσωπο (μοντέλο) και ο καλλιτέχνης. Η διαλεκτική σχέση αυτών των συνιστωσών δίνουν τη συνισταμένη της προσωπογραφίας.
Τρεις είναι οι εκδοχές που μπορεί να υπάρξουν από πλευράς μοντέλου κατά τη φωτογράφηση.
1.Να μην έχει επίγνωση της διαδικασίας φωτογράφησης του
2.να έχει επίγνωση της φωτογράφησής του αλλά να μη συμμετέχει, 
3.να συμμετέχει πλήρως, να συναινεί.

 

Στην παρούσα έκθεση οι φωτογράφοι της Ίριδας- εκμεταλλευόμενοι όλες τις παραπάνω δυνατές στάσεις- απεικονίζουν κυρίως έγχρωμα αλλά και ασπρόμαυρα πορτρέτα ενηλίκων και παιδιών σε καθημερινές σκηνές του βίου τους χωρίς όμως να στήνουν μια ακόμα φωτογραφική έκθεση με φολκλορ-αυστηρά και μόνο λαϊκό περιεχόμενο. Αντιθέτως, στις περισσότερες φωτογραφίες τα πορτρέτα συμπληρώνονται από τα στοιχεία του προσωπικού τους χώρου (χώρος εργασίας, διασκέδασης, άθλησης, ξεκούρασης).Έτσι, αναδεικνύονται οι σχέσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον, του ανθρώπου με τους συνανθρώπους του, του ανθρώπου με τον εαυτό του.

Γι’ αυτό και το είδος του πορτρέτου τελικά μας συγκίνησε. Επειδή χώρισε το πρόσωπο από το σώμα και του έδωσε φωνή, εξωστρέφεια και αυτονομία.»

Επίσημος προσκεκλημένος των εγκαινίων ήταν ο γνωστός φωτογράφος Πολυδεύκης Ασωνίτης  που ήρθε από τα Ιωάννινα ειδικά για την έκθεση. Συγχάρηκε όλους τους φωτογράφους για τα έργα τους  αφού είδε ότι συμπεριλαμβάνουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που πρέπει να υπάρχουν σε ένα πορτραίτο όπως ο πραγματικός χαρακτήρας, Ο τρόπος που υποδύεσαι ένα χαρακτήρα, αυτό που είσαι σε σχέση με αυτό που ασχολείσαι, το συνθετικό πορτραίτο, Το πορτραίτο προβολής μιας δεξιότητας  και έκανε μια ιστορική αναδρομή από τον 1ο αι. μχ μέχρι σήμερα για τη πορεία της φωτογραφίας που ξεκίνησε από τη ζωγραφική και κατέληξε σ’ αυτήν. Ξεκίνησε από τα Φαγιούμ (1ος-3ος μχ ) που δείχνουν ότι τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής, πήγε στην Αναγέννηση όπου υπάρχει στα πορτραίτα η ακρίβεια, η αρμονία, ο καθωσπρεπισμός και η κοινωνική θέση. Μας μίλησε για τη  τεχνική «sfumato» που  σύμφωνα με τους ερευνητές συναντάται και στους δύο πίνακες, στη «Μόνα Λίζα» και στη «La Bella Principessa». Και ενώ έχουν προσπαθήσει και άλλοι καλλιτέχνες να την υιοθετήσουν τη συγκεκριμένα τεχνική, κανένας δεν το κατάφερε με τόσο μεγάλη επιτυχία, όπως ο Ντα Βίντσι. Για τη μορφή του πορτραίτου στη βικτωριανή εποχή όπου φαίνεται στα πρόσωπα η εγκράτεια, η σύνεση και η ηθική αρμονία. Μας μίλησε ακόμη για τον Πικτοραλισμό, τον αισθητισμό, τους Προραφαηλίτες που  διεκδικούσαν την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης, διακηρύσσοντας ότι η τέχνη, ως αυτόνομη αξία άσχετη σε ωφελιμιστικές επιδιώξεις ή ηθικές κατευθύνσεις, έπρεπε να αναδεικνύει το καλλιτεχνικό έργο ως στοιχείο ομορφιάς. Για τις  τεχνικές μεγάλων φωτογράφων όπως του Man Ray, Nelly’s, Rodchenco, Brassai, Irving Penn, Annie Leibovitz, Dorothea Langue, Diane Arbus για το ψυχογραφικό πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίη, που είναι η καλύτερη απόδειξη για τη λειτουργία ενός πορτραίτου ως η μετεμψύχωση της προσωπικότητας. Το πορτραίτο λειτουργεί ως μία διαρκής υπενθύμιση του αντίκτυπου που έχει ο χαρακτήρας στην ψυχή.

 

Στη συνέχεια, ο Έφορος της Ομάδας κ. Τσάρδας κάλεσε στο βήμα την εκπρόσωπο της φωτογραφικής ομάδας της Λήμνου Φωτεινή Στεφανιδάκη, η οποία μας είπε για τις πρωτοβουλίες της Ομάδας Λήμνου, για την έκθεση πορτραίτου που είχαν διοργανώσει στο νησί ενώ προσκάλεσε την φωτογραφική Ομάδα «Ίριδα» στη Λήμνο για την έναρξη συνεργασίας και πρωτοβουλιών.

Οι μουσικοί Μπατάλας και Κουτουζίδης δημιούργησαν μια πολύ όμορφη ατμόσφαιρα με γνωστά κι αγαπημένα τραγούδια όσο τα φλας των φωτογράφων είχαν πάρει φωτιά, τα συγχαρητήρια έδιναν κι έπαιρναν ενώ ο μπουφές είχε τη τιμητική του αφού οι χειροποίητες λιχουδιές προτιμήθηκαν δεόντως.

Η έκθεση θα κρατήσει μέχρι  9 Απριλίου και θα είναι μια καλή  ευκαιρία να περπατήσουμε μέχρι την Αστική Σχολή για να θαυμάσουμε τα έργα.

Βιογραφικό Σημείωμα

 

Ο Πολυδεύκης Ασωνίτης γεννήθηκε το 1956 στα Γιάννενα. Σπούδασε αρχικά στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι επίσης πτυχιούχος του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, στον τομέα Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Παιδαγωγικές σπουδές έχει ολοκληρώσει και στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία Ιωαννίνων. Το ενδιαφέρον του για την παιδαγωγική θα τον οδηγήσει στην εκπόνηση Διδακτορικής Διατριβής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με θέμα την εικονογράφηση του βιβλίου παιδικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Αναγορεύθηκε Διδάκτωρ Επιστημών Αγωγής το 1998. Άρθρα του με παιδαγωγικό περιεχόμενο έχουν δημοσιευθεί σε έγκυρα παιδαγωγικά περιοδικά. Βιβλία του αλλά και άρθρα σχετικά με τη σημειολογία της εικόνας έχουν αντίστοιχα εκδοθεί και δημοσιευθεί στον έντυπο και περιοδικό Τύπο. Αρθρογραφεί στο γνωστό περιοδικό Φωτογράφος.  Έχει διδάξει στα ΤΕΙ Αθήνας, ενώ σήμερα διδάσκει στο Διδασκαλείο του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων καθώς και στο ΤΕΙ Ιωαννίνων. Το 2000 εκδόθηκε το βιβλίο του Τοπία Παιδικότητας (λεύκωμα) από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων. 


Δημοσιεύθηκε στο e-pieria.gr