"Οι εποχές αλλάζουν, η ιστορία επαναλαμβάνεται"
Ξεκίνησα με το τρίτο βιβλίο της τριλογίας του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη «Οι σημειώσεις του φαροφύλακα», διάβασα το δεύτερο τη «Λιτανεία» και μόλις τελείωσα το πρώτο του «Κάποτε στην Άρτα» από τις εκδόσεις Στοχαστής, που σχεδίασε το όμορφο εξώφυλλο. Τώρα που ολοκλήρωσα την τριλογία θαρρώ πως αν επισκεφτώ την Άρτα θα ξέρω τους δρόμους της, την ιστορία της. Πραγματικά είδα μια άλλη γραφή, ένα ρέοντα λόγο που μου θύμισε τους παλιούς κλασσικούς συγγραφείς που σε κέρδιζαν με την απλότητα τους. Χωρίς πολλά πλουμίδια. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στο «Κάποτε στην Άρτα» ένα λόγο ποταμό, απλό, γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο που το καθιστά ολοζώντανο. Τις εκατόν είκοσι περίπου σελίδες του τις διάβασα απνευστί γιατί η ανθρώπινη ιστορία του σε καθηλώνει. Και σ’ αυτό το βιβλίο είναι φανερή η έρευνα που έκανε ο συγγραφέας σε αρχεία και βιβλία. Άκουσε προφορικές μαρτυρίες αλλά και ανακάλυψε φωτογραφικό υλικό που συμπεριλαμβάνεται μέσα στο βιβλίο, τεκμηριώνοντας ιστορικά την ιστορία του.
Είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Παναγιώτη και του Ευριπίδη. Δυο αδέλφια, οι πρωταγωνιστές του βιβλίου, που έφυγαν από το χωριό τους την Άντισσα στη Μυτιλήνη για να βρεθούν με μυριάδες δυσκολίες στον Πειραιά και να αναζητήσουν την τύχη τους. Εκεί, μετά από περιπλανήσεις χωρίστηκαν οι δρόμοι τους. Εδώ ο συγγραφέας δίνει το μήνυμα πώς με επιμονή, υπομονή και θέληση, κανένας αγώνας δεν πάει χαμένος.
Το βιβλίο ξεκινά μ’ ένα σημείωμα της Μαρίας Παπανίκου, δικηγόρου παρ΄ Αρείω Πάγω. «Το ημερολόγιο του Παναγιώτη περιήλθε στην κατοχή μου…». Και μετά αρχίζει η περιπέτεια, η αφήγηση παρασέρνει τον αναγνώστη που δεν καταλαβαίνει πότε φθάνει στο τέλος.
Η ιστορία του Παναγιώτη βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και διασχίζει μια μεγάλη ιστορική περίοδο που ξεκινά από τη Μικρασιατική Καταστροφή και καταλήγει ως τα μέσα του 20ού αιώνα. Και εδώ θα πω πως θαυμάζω τη γραφή του γιατί καταφέρνει σε τόσες λίγες σελίδες να συμπυκνώσει τόσα πολλά γεγονότα που άλλοι συγγραφείς θα χρειαζόντουσαν πάρα πολλές για να καλύψουν τόσο σημαντικά γεγονότα. Η αφαίρεση είναι πολύ σημαντικό προσόν του Ιντζέμπελη ώστε να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα ώστε να μην κουράζεται ο αναγνώστης και να του φανεί ανάλαφρο παρά τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν οι ήρωες.
Ο Παναγιώτης κάνοντας προσπάθειες να ορθοποδήσει φτάνει στην Άρτα του Μεσοπολέμου για να καταλήξει υπάλληλος ενός πλούσιου Εβραίου εμπόρου της πόλης. Ερωτεύεται την κόρη του αφεντικού του, την Εσθήρ. O ανεκπλήρωτος έρωτας του Ρωμιού Παναγιώτη και της Εβραίας Εσθήρ που περνά από τη φωτιά και το σίδερο, κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ήταν δύσκολο εκείνη την εποχή, με τα εμπόδια που έθεταν οι θρησκείες να ευδοκιμήσει ένας τέτοιος έρωτας. Η φτώχεια η ανέχεια ο πόλεμος είναι ακόμη τα εμπόδια που μπαίνουν ως φραγμός στον έρωτα τους. Θα ευδοκιμήσει; Θα έχει θετική ή αρνητική έκβαση; Θα το διαβάσει ο αναγνώστης. Έρχεται όμως η δικτατορία του Μεταξά, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή, το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, ο Εμφύλιος και η ζωή τους ανατρέπεται.
Ο συγγραφέας μας ξεναγεί συγγραφικά στην Άρτα του Μεσοπολέμου, μας περιγράφει τη ζωντανή πόλη με τα εμπορικά της, τη ζωοπανήγυρη, τα λαϊκά εστιατόρια και τα πανηγύρια δημιουργώντας μια γλυκιά αίσθηση νοσταλγίας. Μαθαίνουμε ακόμη για την καθημερινότητα και τις τελετουργίες της εβραϊκής κοινότητας της πόλης στο Μεσοπόλεμο, τις ανθρώπινες σχέσεις, τις προκαταλήψεις, τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων και των Εβραίων της Άρτας αλλά και γενικότερα της Ηπείρου. Οι απάνθρωπες συνθήκες ζωής των κρατουμένων στο Νταχάου, το ξεκλήρισμα των Εβραίων, οι υλικές καταστροφές, οι ανθρώπινες απώλειες που άφησαν οι Ναζί στο πέρασμα τους, θα μας ταράξουν. Ο Παναγιώτης μας συστήνει τους ανθρώπους όπου συμβιώνει όπως ο Παρασκευάς, ο Σαμπίνο, ο θείος της Ησαΐας, η θεία της Εσθήρ, ο Νίκος Ζαχαριάδης, όπου ο καθένας έχει βασικό ρόλο στη ροή της ιστορίας. Ο συγγραφέας θα μας ταξιδέψει ακόμη στο Λονδίνο, τη Γαλλία και θα καταλήξει στην Αθήνα. Το τέλος αφήνει τη γλύκα της τρυφερότητας και της αισιοδοξίας. Μια νουβέλα- ύμνος στον έρωτα που ξέρει να σπα φραγμούς, σύνορα, θρησκείες και να βγαίνει πανίσχυρος. Καλοτάξιδο να είναι κ. Ιντζέμπελη και ευχαριστούμε για το ταξίδι!