Σοφία Βόικου - Το κορίτσι της ντροπής

boikoukoritsi

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Το να διαβάζει σήμερα κάποιος ακόμη ένα μυθιστόρημα που αναφέρεται στη Γερμανική κατοχή, που ίσως έχει ξαναδιαβάσει παρόμοια, έχει ακούσει ιστορίες από τους παππούδες ή από τους γονείς που την έζησαν στο πετσί τους, ίσως να κουράζει ή να θέλει να τα ξεχάσει. Ίσως να μην ενδιαφέρει ή να μην έχει συμφέρον να θυμάται γιατί θέλει να κοιτά το μέλλον κι όχι το παρελθόν. Για όλους εμάς όμως που αγαπούμε την ιστορία, που δεν θέλουμε η λήθη να σκεπάσει τη μνήμη,   που το κεφάλαιο της Γερμανικής κατοχής δεν το διδαχτήκαμε στα σχολεία και έχουμε πολλά ιστορικά κενά και που δεν πρόκειται να αναπληρωθούν…. Που ακόμη πιστεύουμε ακράδαντα ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται αν δεν γίνει κτήμα μας, το νέο μυθιστόρημα της Σοφίας Βόικου «Το κορίτσι της ντροπής» από τις εκδόσεις Ψυχογιός. θα μας καθηλώσει Γιατί δεν μας τα είπαν όλα κι ας νομίζουμε πώς τα γνωρίζουμε. Μια οικογενειακή φωτογραφία ήταν η αφορμή που ξετυλίχτηκε το κουβάρι αυτής της ιστορίας. Δεν νομίζω ότι έχει γραφεί άλλο λογοτεχνικό βιβλίο μέχρι σήμερα εκτός αυτό που κρατώ στα χέρια μου. Δεν νομίζω ότι μας είπαν ή να έχουμε ακούσει για τα παιδιά της Βέρμαχτ. Κλειστά στόματα μέχρι σήμερα το κράτησαν μυστικό. Ταμπού; Ίσως. Οι κατακτητές , Ιταλοί, Άγγλοι ή Γερμανοί στο πέρασμα τους άφησαν πολλά παιδιά στο πέρασμα τους. Πιο οδυνηρό πέρασμα ήταν των στρατιωτών του Γ’ Ράιχ που ασχολείται και το προτεινόμενο βιβλίο.

Τι έγιναν όλα αυτά τα παιδιά που γεννήθηκαν από πατέρα στρατιώτη του Γ’ Ράιχ και Ελληνίδας. Πού είτε από βιασμό είτε από έρωτα, είτε από σχέσεις συναλλαγής ήρθαν στον κόσμο; Και αφού γεννήθηκαν ποια ήταν η τύχη τους; Πώς βίωσαν όλα αυτά τα παιδιά που είχαν το στίγμα της ντροπής; Που είχαν το σπέρμα του διαβόλου αν τύχαινε να έχουν ξανθά μαλλιά και γαλάζια μάτια;  

Η γραφή της Σοφίας Βόικου με συνεπήρε, με καθήλωσε και το διάβασα μέσα σε δυο μέρες. Η εξονυχιστική της έρευνα πριν γραφεί, έγινε σε Ελληνικά και ξένα ιστορικά αρχεία. Τα ελληνικά ήταν λιγοστά γιατί οι ιστορικοί δεν ασχολήθηκαν καθόλου με αυτά τα παιδιά της Βέρμαχτ. Εφημερίδες της εποχής, φωτογραφίες καταχωνιασμένες σε ξεχασμένα κουτιά και στόματα που ακόμα και σήμερα παραμένουν ερμητικά κλειστά έγιναν τα εργαλεία της. Περισσότερα στοιχεία υπήρχαν στα Γαλλικά αρχεία γιατί τα παιδιά της Βέρμαχτ έφταναν στα 200.000, όπως έχει πει η ίδια η συγγραφέας. Έτσι ο αναγνώστης το διαβάζει «κερδίζοντας» τεκμηριωμένες απαντήσεις στα ερωτήματα του.   Κάθε κεφάλαιο γίνεται γροθιά στο στομάχι. Η σκληρότητα των καταστάσεων επιβίωσης της ηρωίδας Λένης θα μας βάλει αυτόματα συμπάσχοντες δίπλα της. Τι έφταιγε η ίδια αν η μητέρα της η Βιολέτα ερωτεύτηκε τον Γκούσταφ για τους δικούς της λόγους; Μπορεί να ήταν ότι δεν ήθελε να πεινάσει, να περάσει καλά. Μπορεί απλά να τον ερωτεύτηκε. Το αποτέλεσμα δεν διέφερε. Όταν την ίδια στιγμή ο αδελφός της Αντώνης και χιλιάδες άλλοι πολεμούσαν τους Γερμανούς στην Αντίσταση κάποιες θέλησαν να ζήσουν καλά. Με οποιοδήποτε αντάλλαγμα. Όπως και οι δοσίλογοι που προσκύνησαν τους Γερμανούς για να πλουτίσουν παίρνοντας σπίτια και δίνοντας λάδι. Όπως ο ήρωας της, ο Μαυρομάτης, γλοιώδης δικηγόρος που πήγαινε με αυτούς που τον συνέφεραν. Από δοσίλογος πήγε να υποστηρίξει το ΕΑΜ για να σώσει την οικογένεια του. Πολύ δυνατό αυτό το κεφάλαιο. Οι αναγνώστες θα διαπιστώσουν πώς «η ιστορία δεν λέει ποτέ αντίο, η ιστορία λέει εις το επανιδείν» όπως είπε ο Εδουάρδο Γκαλεάνο.

Ένα σκληρό μυθιστόρημα, το πιο σκληρό της συγγραφέως μέχρι σήμερα, όπως είπε και η ίδια,   που εκτός την ιστορία που καταθέτει, ψυχογραφεί τους ήρωες αλλά και την κοινωνία της κατοχικής Ελλάδας. Της άγνοιας, του φόβου, των προκαταλήψεων.

Στην αντίπερα όχθη έχουμε τη ζωή του Γιόχαν , του συντρόφου της. Ενός ανθρώπου που γαλουχήθηκε με το Γ’ Ράιχ τον Χίτλερ, φανατίστηκε στο πλευρό του πατέρα του Κράους αλλά δεν γνώριζε τίποτε για τα εγκλήματα του. Κι εκεί ζούμε ένα άλλο δράμα. Ο Γιόχαν ανήκε στα παιδιά ενός «ανώτερου Θεού». Αφού έμαθε ποιος ήταν, ήθελε να κόψει τις ρίζες που τον συνέδεαν με την οικογένεια. Δεν ήθελε να κάνει παιδιά ο Γιόχαν για να μη πάρουν το σπέρμα της οικογένειας. Πώς ο Γιόχαν διαχειρίστηκε τη φρίκη του όταν έμαθε ότι ήταν παιδί ενός τέ-ρα-τος; Όταν ήρθε αντιμέτωπος, βίαια, με την ιστορική αλήθεια;   Οι Γερμανοί πολίτες για πολλά χρόνια δεν γνώριζαν τις θηριωδίες που έγιναν εκείνα τα χρόνια της γερμανικής κυριαρχίας στην Ευρώπη. Ούτε για τα στρατόπεδα, ούτε για τις καταστροφές. Επιμελώς η ιστορία εκείνων των χρόνων είχε αφανιστεί. Δεν ήξεραν ούτε για Νταχάου, Άουσβιτς αλλά ούτε για τη τύχη των παιδιών της Βέρμαχτ. Όπως και σήμερα στην Ελλάδα δεν έχει φύγει η ρετσινιά του δοσίλογου από όλη την οικογένεια. Παράλληλες ζωές. Οι ήρωες μας, ήταν θύματα των γονιών τους. Τελικά πρέπει να απολογούμαστε συνεχώς για τα λάθη των γονιών και των παππούδων μας; Τελικά τα παιδιά της Βέρμαχτ αλλά και οι απόγονοι του Γ’ Ράιχ θα μπορέσουν ποτέ να λυτρωθούν; Να ηρεμήσουν;

«Τα χελιδόνι παίρνει μαζί τα μωρά του ενώ οι Γερμαναράδες τα αφήνουν πίσω » είπε ο παπα-Λάμπρος που βάφτισε την Λένη. Συγκλονιστική η σκηνή όταν πήγε η Βιολέτα να κοινωνήσει τη Λένη και ο παπάς της αρνήθηκε. Εδώ η Εκκλησία δεν έδειξε το αληθινό πρόσωπο της αγάπης ως όφειλε. Το λυπητερό; Δεν ήταν μύθος αλλά πραγματικότητα.

Αφήνω στους αναγνώστες να συνεχίσουν το αναγνωστικό ταξίδι. Μια διείσδυση στις πληγές που μας άνοιξε η αγαπημένη συγγραφέας. Ας είναι η αρχή ενός προβληματισμού που θα μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Το βιβλίο άλλωστε είναι το όπλο κατά του φασισμού και του ρατσισμού. Καλοτάξιδο Σοφία Βόικου!

«Κρατάμε πάντα για τον εαυτό μας τον πιο μεγάλο πόνο, την ενοχή που μας έχει σημαδέψει, την ντροπή που μας ακολουθεί….. Μπορεί άραγε να μοιραστεί κανείς την ενοχή που δεν είναι δική του αλλά παραμένει κτήμα του;»