Ο Γιάννης Σαμοθράκης, γεννημένος και μεγαλωμένος στον Πύργο της Τήνου ένιωσε την ανησυχία για το μέλλον αυτών των δημιουργημάτων και με τη δική του οπτική αντίληψη τα αποθανάτισε. Προσπάθησε να εγκλωβίσει τον χρόνο, να καθηλώσει τη στιγμή στον φωτογραφικό φακό, και να εμποδίσει φωτογραφικά τη φθορά.
Το λεύκωμα που κρατάτε είναι το πρώτο μιας φωτογραφικής δουλειάς όπου βλέπουμε την πέτρα να δεσπόζει. Αν και άψυχη, μιλά μέσα από τη σιωπή της. Κρύβει μέσα της λέξεις, αγκαλιάζει τον χρόνο που τη μεταμόρφωσε και της έδωσε πνοή και σχήματα. Οι ενότητες που συμπεριλαμβάνονται στο φωτογραφικό αυτό λεύκωμα είναι οι ανεμόμυλοι, οι ξερολιθιές, τα ξωκλήσια και το Ισμαήλ. Όλες οι φωτογραφίες είναι από την Έξω Μεριά της Τήνου. Ο φωτογραφικός φακός πάγωσε τον χρόνο, ζωντάνεψε αυτά που ίσως χαθούν στην πάροδο των χρόνων. Σκοπός του ήταν να μη χαθεί η συλλογική μνήμη που ταυτίζεται με την απώλεια της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Συμπεριλαμβάνει στο τέλος, αναφορά τόπων όπου έγιναν οι φωτογραφήσεις, χρήσιμο εργαλείο για κάθε ταξιδιώτη που θέλει να τους επισκεφθεί.
Η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη εμπνεύστηκε από την πέτρα και συνοδεύει ποιητικά αλλά και με μικρά λογοτεχνικά κείμενα τις ασπρόμαυρες εικαστικές φωτογραφίες που έχουν καταλυτική δύναμη, που ανακινούν συναισθήματα, δημιουργώντας στους αναγνώστες τις δικές τους ιστορίες με λέξεις.
Ο εικαστικός Παναγιώτης Φτάρας έγραψε μεταξύ άλλων: «Οι σκέψεις και το συναίσθημα προηγήθηκαν από το φωτογραφικό κλικ της μηχανής. Δεν φέρνει τις φωτογραφίες στο φως, απλά ως τουριστική πληροφορία στον επισκέπτη. Του γνωρίζει τον λαϊκό πολιτισμό, καταγράφοντας τον κίνδυνο που έρχεται, αλλά και καθιστά συμμέτοχο, ενεργό πολίτη στον αγώνα για τη σωτηρία του».
Η φωτογραφία
Η φωτογραφία, αν και έχει συγκαταλεχθεί στις εφευρέσεις του 18ου αιώνα, σήμερα είναι αναγνωρισμένη ως καλλιτεχνικό προϊόν και αποτελεί μορφή τέχνης συνεχώς εξελισσόμενη. Μολονότι για δεκαετίες, η χρηστική της πολλαπλότητα, από τη φυσιοκρατική απεικόνιση χώρων και μορφών, αποδείχτηκε ότι λειτούργησε στο χρόνο ως αφηγηματικό ντοκουμέντο κοινωνικών αλλά και ιστορικών στιγμών για τη διαχρονική πορεία τόπων και ανθρώπων, έως τη σημερινή πολυποίκιλη εφαρμογή που προσφέρουν τα σύγχρονα μέσα. Εξετάζοντας προσεκτικά την ιστορική πορεία της φωτογραφίας ως ντοκουμέντο θα διαπιστώσουμε ότι ανεξάρτητα από τις διάφορες αλλαγές που εξελίχθηκαν χρονικά, ο στόχος του ντοκουμέντου μένει καίριος. Παρουσιάζει την αλήθεια και την αυθεντικότητα. Μέσω της φωτογραφίας αποτυπώνουμε τα χνάρια της μνήμης, όπως είναι τα λεγόμενα ιστορικά μνημεία ή τα δείγματα του λαϊκού πολιτισμού και μπορούμε να αισθανθούμε πως η μνήμη έχει άμεση σχέση με τον τρόπο που αναφερόμαστε και ασχολούμαστε με την ιστορία. Η φωτογραφία είναι πράγματι μια επιλογή, μια γλώσσα, μέσο επικοινωνίας, έκφρασης συναισθημάτων, διαθέσεων και σκέψεων. Κυρίως όμως η αξία της φωτογραφίας βρίσκεται σε ότι η εικόνα αυτή προκαλεί στο νου και στη καρδιά του θεατή, παρά στα οπτικά δεδομένα, στο τι αντικειμενικά απεικονίζει.
Ο Γιάννης Σαμοθράκης, από την αρχή της ενασχόλησής του µε τη φωτογραφία, πέρα από την επιθυμία καλλιτεχνικής αυτοέκφρασης, γνώριζε καλά τους βαθύτερους λόγους, που τον ώθησαν στη δημιουργική του πράξη. Υπάκουσε σε µία εσωτερική αναγκαιότητα στο να οργανώσει τις πράξεις του και να ελέγξει την υπαρξιακή του αγωνία. Ένιωσε πως ο τόπος του απειλείται, πως η πολιτιστική ταυτότητά του χάνει ολοένα κομμάτια της και η επόμενη γενιά δεν θα έχει ορατές αναμνήσεις. Κατάφερε με τη δύναμη αυτού του εκφραστικού μέσου, ν’ αφήσει το χνάρι των ανθρώπων, των άξιων μαστόρων του νησιού του, που πέρασαν από αυτόν τον τόπο. Επίσης λειτούργησε ως καθαρτική, επικοινωνιακή και του προσέφερε τη δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήματα και τις ιδέες του. Έφτιαξε ένα διάλογο με το αντικείμενο, αναδύοντας συναισθήματα από τα παιδικά του χρόνια. Οι σκέψεις και το συναίσθημα προηγήθηκαν από το φωτογραφικό κλικ της μηχανής. Δεν φέρνει τις φωτογραφίες στο φως, απλά ως τουριστική πληροφορία στον επισκέπτη. Του γνωρίζει τον λαϊκό πολιτισμό, καταγράφοντας τον κίνδυνο που έρχεται, αλλά και καθιστά συμμέτοχο, ενεργό πολίτη στον αγώνα για τη σωτηρία του.
Ασπρόμαυρες εικαστικές φωτογραφίες που έχουν καταλυτική δύναμη, που ανακινούν συναισθήματα, δημιουργώντας στους αναγνώστες τις δικές τους ιστορίες με λέξεις.
Παναγιώτης Φτάρας
Η φωτογραφία και η μνήμη
Τήνος… Ένα μακρουλό αχλάδι να πλέει στην πλάτη της θάλασσας. Το νησί με τα ενενήντα χωριά. Πενήντα πέντε ορθόδοξα και τριάντα πέντε καθολικά να τονίζουν την ολόλευκη αγνότητά τους, τη φαιόχρωμη επιφάνεια των σχιστολιθικών πετρωμάτων. Το νησί της πίστης, της Τέχνης, των ανέμων και των περιστεριώνων…»
Μανώλης Γλέζος «Η συνείδηση της πετραίας γης»
Η Έξω Μεριά της Τήνου είναι γεμάτη πέτρα. Όπου κι αν γυρίσεις το βλέμμα σου η πέτρα είναι πρωταγωνίστρια. Το λεύκωμα που κρατάτε είναι το πρώτο μιας φωτογραφικής δουλειάς όπου βλέπουμε την πέτρα να δεσπόζει. Αν και άψυχη, μιλά μέσα από τη σιωπή της. Κρύβει μέσα της λέξεις, αγκαλιάζει τον χρόνο που τη μεταμόρφωσε και της έδωσε πνοή και σχήματα. Βλέπουμε την πέτρα που η αλμύρα και ο αέρας την κέντησαν για να τη θαυμάζουμε εμείς οι άνθρωποι. Γεννιέται έτσι ένας μυστικός ποιητικός διάλογος της πέτρας με τη μητέρα φύση.
Ο φωτογραφικός φακός πάγωσε τον χρόνο, ζωντάνεψε αυτά που ίσως χαθούν στην πάροδο των χρόνων. Προτιμήσαμε να προβάλλουμε το πρωτογενές αυτό υλικό που με αγάπη και μεράκι δούλεψαν τα άξια χέρια των μαστόρων και δημιούργησαν στολίδια ζηλευτά για να ομορφύνουν την Τηνιακή γη. Όμως, με την πάροδο του χρόνου και την αύξηση του τουρισμού, πολλά γκρεμίστηκαν και μένουν για να θυμίσουν στον επισκέπτη τη διαχρονική τους αξία. Οι ανεμόμυλοι, που κάποτε συνέβαλλαν στην οικονομική ανάπτυξη, σήμερα καταρρέουν από κρατική ή ατομική ολιγωρία, ή ακόμη και από έλλειψη οικονομικής ευρωστίας, κραυγάζοντας για τη σωτηρία τους. Το Ισμαήλ, ο εγκαταλελειμμένος οικισμός, ψιθυρίζει την παρουσία του και περιμένει να του δώσουμε πάλι πνοή. Τα όμορφα εξωκλήσια, που είναι διάσπαρτα, είναι τα μόνα που στέκονται αγέρωχα χάρη στη μέριμνα των πιστών. Τέλος, έχουμε τις ξερολιθιές, που είναι κομψοτεχνήματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, χτισμένες με αριστουργηματική απλότητα. Η οικολογική αξία, αλλά και η κοινωνική διάσταση των ξερολιθιών, είναι δυο από τους λόγους που η UNESCO αγκάλιασε την τέχνη τους. Το 2015 η τέχνη της ξερολιθιάς εντάχθηκε στον εθνικό κατάλογο Νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Δεν ήταν δυνατόν να χωρέσει σ’ ένα μικρό λεύκωμα, όλη η ομορφιά της έξω Μεριάς, ούτε όλα τα δημιουργήματα της πέτρας. Η Έξω Μεριά αλλά και όλη η Τήνος έχει να δείξει μεγάλο πλούτο λαϊκού πολιτισμού. Ο αναγνώστης που θα το κρατήσει στα χέρια του, θα δει μέσα από τις ασπρόμαυρες ποιητικές φωτογραφίες, μια άλλη, άγνωστη Τήνο.
Ο Γιάννης Σαμοθράκης, γεννημένος και μεγαλωμένος στον Πύργο της Τήνου ένιωσε την ανησυχία για το μέλλον αυτών των δημιουργημάτων και με τη δική του οπτική αντίληψη τα αποθανάτισε. Προσπάθησε να εγκλωβίσει τον χρόνο, να καθηλώσει τη στιγμή στον φωτογραφικό φακό, και να εμποδίσει φωτογραφικά τη φθορά. Να εμποδίσει τη λήθη να μας κυριεύσει. Να γίνουν αφορμή ώστε να ευαισθητοποιηθούν και να ενεργοποιηθούν οι άνθρωποι της όποιας τοπικής αρχής, ώστε να σωθούν στο πέρασμα του χρόνου. Τέλος, να μη χαθεί η συλλογική μνήμη που ταυτίζεται με την απώλεια της πολιτιστικής μας ταυτότητας.
Εγώ με τη σειρά μου θέλησα να συνομιλήσω ποιητικά με την πέτρα, συνοδεύοντας τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του, με στίχους και κείμενα.Ευχαριστούμε
Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη Συγγραφέας-Ποιήτρια
Γιάννης Σαμοθράκης
Ο Γιάννης Σαμοθράκης γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1963. Εργάστηκε στον ΟΤΕ από όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Ασχολήθηκε με τη ζωγραφική από πολύ νωρίς ενώ φωτογράφιζε ερασιτεχνικά. Παρακολούθησε μαθήματα φωτογραφίας δίπλα στον εικαστικό φωτογράφο Παναγιώτη Φτάρα.
Βραβεύτηκε το 1994 με τιμητική διάκριση στον Β’ Φωτογραφικό Διαγωνισμό του Ταμείου Ευημερίας Υπαλλήλων Τηλεπικοινωνιών Κύπρου, και οι φωτογραφίες του εκτέθηκαν σε συλλογική Φωτογραφική Έκθεση στο Σπίτι της Κύπρου.
Μάγδα Παπαδημητρίου
Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1963 Εργάστηκε είκοσι επτά χρόνια στον ΟΤΕ. Ξεκίνησε να πειραματίζεται με τη συγγραφή από τα γυμνασιακά της χρόνια. Μαθήτευσε δίπλα στον Ποιητή, πολιτικό και πρεσβευτή της Unesco Γιάννη Κουτσοχέρα. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε έντυπες και ηλεκτρονικές εφημερίδες του νομού Πιερίας με πολιτιστικά θέματα. Σήμερα συνεργάζεται με την ηλεκτρονική ενημερωτική ιστοσελίδα e-pieria και είναι ανταποκρίτρια του Bookia στην Πιερία και Τήνο. Έχει βραβευτεί για το έργο της από τον Δήμο Κατερίνης, την Παναιτωλοακαρνανική Συνομοσπονδία και το Λογοτεχνικό περιοδικό Κέφαλος. Είναι παντρεμένη και έχει δυο παιδιά
Μέλος της Παγκόσμιας Ένωσης Ποιητών.
Ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Συγγραφέων Πιερίας
Μέλος της Εστίας Πιερίδων Μουσών Πιερίας
Μέλος του PEN Greece
Έργα
1«Χωρίς ταυτότητα» Ποίηση 1988
2.«Ιριδίσματα» Ποίηση 1990 εκδόσεις Γκοβόστη
3.«Ηώ» 1992 Ποίηση εκδόσεις Γκοβόστη.
4.«Το ταξίδι του Έρωτα από τον Όλυμπο στου Αιγαίου τα κύματα» Ποίηση 2008 από την Εκδοτική Όλυμπος.
5.«Καθρέφτης ψυχής» από τις εκδόσεις Άνεμος 2011
6.“Ζωή σε θαλασσοσταλιές” 2014 εκδόσεις Έναστρον
7.«Στο κόκκινο τ’ ουρανού» 2017 εκδόσεις Πνοή
8.Ποιητική συλλογή «Αντανακλάσεις» με την εικαστική Ματιά του Παναγιώτη Φτάρα-2019 –Αυτοέκδοση
9. «Πατρίδα Ξένη» μυθιστόρημα εκδόσεις Άπαρσις
Μεταφράστηκαν ποιήματα της στο ιταλικό πολιτιστικό έντυπο I Paesaggi Dell' Anima των εκδόσεων Edizioni Universum
Συμμετοχή με διήγημα στον συλλογικό τόμο «Διηγήματα Εγκλεισμού» και με ποίημα στο «Ημερολόγιο 2021» των εκδόσεων Άπαρσις Λογοτεχνικές εκδόσεις, μαρτυρίες και αφηγήσεις στην Πιερία (1918-2010).
Συμμετοχή με διήγημα στη συλλογική έκδοση «33 ιστορίες για το 1821» εκδόσεις GEMA 2022
Ηλεκτρονικό βιβλίο
“Ο Ασυμβίβαστος: Πάνος Μεϊντάνης-Γέρο-Ανένδοτος” Βιογραφία 2015
Προσωπική ιστοσελίδα www.magdapapadimitriou. gr,
E-mail magdpapa1@gmail.com
Η φωτογραφία και η μνήμη
Τήνος… Ένα μακρουλό αχλάδι να πλέει στην πλάτη της θάλασσας. Το νησί με τα ενενήντα χωριά. Πενήντα πέντε ορθόδοξα και τριάντα πέντε καθολικά να τονίζουν την ολόλευκη αγνότητά τους, τη φαιόχρωμη επιφάνεια των σχιστολιθικών πετρωμάτων. Το νησί της πίστης, της Τέχνης, των ανέμων και των περιστεριώνων…»
Μανώλης Γλέζος «Η συνείδηση της πετραίας γης»
Η Έξω Μεριά της Τήνου είναι γεμάτη πέτρα. Όπου κι αν γυρίσεις το βλέμμα σου η πέτρα είναι πρωταγωνίστρια. Το λεύκωμα που κρατάτε είναι το πρώτο μιας φωτογραφικής δουλειάς όπου βλέπουμε την πέτρα να δεσπόζει. Αν και άψυχη, μιλά μέσα από τη σιωπή της. Κρύβει μέσα της λέξεις, αγκαλιάζει τον χρόνο που τη μεταμόρφωσε και της έδωσε πνοή και σχήματα. Βλέπουμε την πέτρα που η αλμύρα και ο αέρας την κέντησαν για να τη θαυμάζουμε εμείς οι άνθρωποι. Γεννιέται έτσι ένας μυστικός ποιητικός διάλογος της πέτρας με τη μητέρα φύση.
Ο φωτογραφικός φακός πάγωσε τον χρόνο, ζωντάνεψε αυτά που ίσως χαθούν στην πάροδο των χρόνων. Προτιμήσαμε να προβάλλουμε το πρωτογενές αυτό υλικό που με αγάπη και μεράκι δούλεψαν τα άξια χέρια των μαστόρων και δημιούργησαν στολίδια ζηλευτά για να ομορφύνουν την Τηνιακή γη. Όμως, με την πάροδο του χρόνου και την αύξηση του τουρισμού, πολλά γκρεμίστηκαν και μένουν για να θυμίσουν στον επισκέπτη τη διαχρονική τους αξία. Οι ανεμόμυλοι, που κάποτε συνέβαλλαν στην οικονομική ανάπτυξη, σήμερα καταρρέουν από κρατική ή ατομική ολιγωρία, ή ακόμη και από έλλειψη οικονομικής ευρωστίας, κραυγάζοντας για τη σωτηρία τους. Το Ισμαήλ, ο εγκαταλελειμμένος οικισμός, ψιθυρίζει την παρουσία του και περιμένει να του δώσουμε πάλι πνοή. Τα όμορφα εξωκλήσια, που είναι διάσπαρτα, είναι τα μόνα που στέκονται αγέρωχα χάρη στη μέριμνα των πιστών. Τέλος, έχουμε τις ξερολιθιές, που είναι κομψοτεχνήματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, χτισμένες με αριστουργηματική απλότητα. Η οικολογική αξία, αλλά και η κοινωνική διάσταση των ξερολιθιών, είναι δυο από τους λόγους που η UNESCO αγκάλιασε την τέχνη τους. Το 2015 η τέχνη της ξερολιθιάς εντάχθηκε στον εθνικό κατάλογο Νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Δεν ήταν δυνατόν να χωρέσει σ’ ένα μικρό λεύκωμα, όλη η ομορφιά της έξω Μεριάς, ούτε όλα τα δημιουργήματα της πέτρας. Η Έξω Μεριά αλλά και όλη η Τήνος έχει να δείξει μεγάλο πλούτο λαϊκού πολιτισμού. Ο αναγνώστης που θα το κρατήσει στα χέρια του, θα δει μέσα από τις ασπρόμαυρες ποιητικές φωτογραφίες, μια άλλη, άγνωστη Τήνο.
Ο Γιάννης Σαμοθράκης, γεννημένος και μεγαλωμένος στον Πύργο της Τήνου ένιωσε την ανησυχία για το μέλλον αυτών των δημιουργημάτων και με τη δική του οπτική αντίληψη τα αποθανάτισε. Προσπάθησε να εγκλωβίσει τον χρόνο, να καθηλώσει τη στιγμή στον φωτογραφικό φακό, και να εμποδίσει φωτογραφικά τη φθορά. Να εμποδίσει τη λήθη να μας κυριεύσει. Να γίνουν αφορμή ώστε να ευαισθητοποιηθούν και να ενεργοποιηθούν οι άνθρωποι της όποιας τοπικής αρχής, ώστε να σωθούν στο πέρασμα του χρόνου. Τέλος, να μη χαθεί η συλλογική μνήμη που ταυτίζεται με την απώλεια της πολιτιστικής μας ταυτότητας.
Εγώ με τη σειρά μου θέλησα να συνομιλήσω ποιητικά με την πέτρα, συνοδεύοντας τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του, με στίχους και κείμενα.Ευχαριστούμε
Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη Συγγραφέας-Ποιήτρια