Η συγγραφέας Ειρήνη Παπαδοπούλου μιλάει στη Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη, για το θεατρικό έργο της, «Εγκέλαδος».
Μια ακόμη αισιόδοξη και ελπιδοφόρα πένα «προστίθεται» στο συγγραφικό δυναμικό της Πιερίας. Βρεθήκαμε στο Art cafe της πόλης με την Ειρήνη Παπαδοπούλου και μιλήσαμε για το πρώτο της θεατρικό βιβλίο «Εγκέλαδος» από τις εκδόσεις Δωδώνη και για τα μελλοντικά της σχέδια..
Ε: Ειρήνη Παπαδοπούλου ευχαριστώ για τη συνέντευξη που παραχωρείς στο Bookia, το κοινωνικό δίκτυο για τα βιβλία που στηρίζει έμπρακτα τους νέους δημιουργούς της Περιφέρειας και τους γνωρίζει στο αναγνωστικό κοινό στο Πανελλήνιο. Πότε άρχισες να γράφεις και πώς αποφάσισες να εκτεθείς στο αναγνωστικό κοινό εκδίδοντας αυτό το όμορφο βιβλίο;
Κατ’ αρχάς σ’ ευχαριστώ πολύ για την τιμή που μου κάνεις Μάγδα. Παρακολουθώ το έργο σου κι εκτιμώ πολύ την υποστήριξή σου στους νέους συγγραφείς. Η ιστορία με τον Εγκέλαδο ξεκίνησε το 2010, κατόπιν ενός δημοσιεύματος που έφερε τον τότε υπουργό οικονομικών να αναγγέλλει την έκδοση καρτών που θα αποδίδονταν σε κάθε πολίτη, με σκοπό την απόσυρση του μετρητού από την αγορά. Αυτή η προοπτική της κατάργησης των μετρητών και της ολοκληρωτικής μας εξάρτησης από τις τράπεζες με οδήγησε να αρχίσω να σχηματίζω στο μυαλό μου την ιστορία του Εγκέλαδου. Σιγά, σιγά έστηνα τις σκηνές μες στο μυαλό μου και τις εμπλούτιζα σταδιακά με ιδέες από την επικαιρότητα. Βέβαια το 2014 που ολοκληρώθηκε το έργο, δεν είχα σκεφτεί καν την πιθανότητα να εκδοθεί. Αυτό συνέβη στη συνέχεια, όταν έλαβα τον έπαινο από τον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» στα πλαίσια του 94ου Καλοκαιρίνειου Θεατρικού Διαγωνισμού 2015. Κυρίως η κριτική του Παρνασσού ήταν που με ενεθάρρυνε να στείλω το έργο στις εκδόσεις «ΔΩΔΩΝΗ». Και σήμερα έχω τη χαρά να κρατώ στα χέρια μου το πρώτο μου βιβλίο.
Ε: Οι ανησυχίες σου έγιναν ένα όμορφο θεατρικό έργο. Πιστεύεις ότι οι σύγχρονοι συγγραφείς πρέπει να δίνουν λύσεις στα ερωτήματα του σύγχρονου πολίτη μέσα από τα γραφτά τους; Πρέπει να είναι μπροστάρηδες στις πολιτικές που εφαρμόζονται και να ξεσηκώνουν τον λαό όπως έκαναν κάποτε ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Καζαντζάκης Ρίτσος, ο Σεφέρης, ο Ελύτης;
Στη λογοτεχνία και την τέχνη δεν υπάρχουν «πρέπει». Ο καθένας εκφράζει τις δικές του ανησυχίες και τα οράματα. Ωστόσο τόσο τα ενδιαφέροντα των δημιουργών όσο και οι προσδοκίες του κοινού λογικό είναι να εναρμονίζονται με το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Σε ήρεμες περιόδους οι περισσότεροι ενδιαφέρονται για ιστορίες ρομαντικές και ταξιδιάρικες, ενώ έχουν και την «πολυτέλεια» να ταλαιπωρούνται από τις εσωτερικές τους συγκρούσεις και να εκφράζουν τα βάσανά τους αυτά με την πένα τους. Σε περιόδους κρίσης το πολιτικό στοιχείο κυριαρχεί, επειδή αυτό τριβελίζει τη ζωή και τη σκέψη. Όταν ο κόσμος γύρω μας καταρρέει οι πνευματικοί άνθρωποι δεν είναι δυνατόν να περιχαρακώνονται στα προσωπικά, συναισθηματικά τους αδιέξοδα. Η τέχνη και η λογοτεχνία αποκτούν κατ’ ανάγκην έντονο κοινωνικό περιεχόμενο και οι δημιουργοί γίνονται εκφραστές της λαϊκής αγωνίας αλλά και οδηγοί και εμπνευστές στους κοινωνικούς αγώνες.
Ε: Ο τίτλος «Εγκέλαδος» που ονόμασες το έργο σου προμηνύει κι ετοιμάζει το κοινό το τι θα διαβάσει μέσα στις σελίδες του; Πρόκειται για ένα σεισμό αξιών, της κοινωνίας που έρχονται τα πάνω-κάτω ή κάτι άλλο;
Είναι λίγο αστεία η ιστορία με τον τίτλο. Ένα μεσημέρι άρχισε να κουνιέται το φωτιστικό στο σπίτι μου, γινόταν σεισμός, αρκετά δυνατός. Τινάχθηκα από τον καναπέ και φώναξα τον πατέρα μου για να βγούμε έξω. Αυτός εντελώς ατάραχος μου απάντησε όπως ο κυρ Αντώνης, ο ήρωας του έργου. Τότε σκέφτηκα ότι κάπως έτσι είμαστε όλοι, νιώθουμε το κοινωνικοπολιτικό οικοδόμημα να τραντάζεται, αλλά δεν αντιδρούμε, στηριζόμενοι στην παράλογη κι εμμονική θέση ότι τελικά δεν θα πέσει. Ακόμη κι όταν όλα δείχνουν πως ο δρόμος που πήραμε οδηγεί στην καταστροφή, οι εφαρμοζόμενες πολιτικές αποτυγχάνουν και αντιμετωπίζουμε ήδη τις συνέπειες, ο δρόμος της βέβαιης ισοπέδωσης είναι πιο ελκυστικός, ίσως επειδή μας είναι οικείος, ίσως επειδή κάποιοι προπαγανδίζουν πολύ πειστικά και κόντρα στην ίδια μας τη λογική πως «δε θα πέσει».
Ε: Όταν ήμασταν παιδιά βλέπαμε στην τηλεόραση φανταστικά έργα όπως τον «Kit”, το αυτοκίνητο που μιλούσε και θεωρούσαμε ότι δεν θα γίνει ποτέ. Έγινε όμως. Βλέπαμε τα διαστημικά έργα με το τσιπάκι μέσα στο σώμα των ηρώων που το ετοιμάζει κι αυτό η Νέα Τάξη Πραγμάτων και θα το ζήσουμε. Ήρθε το πλαστικό χρήμα, όλες οι συναλλαγές γίνονται μέσα από τους υπολογιστές, ο έλεγχος στη καθημερινότητα μας, στη προσωπική ζωή μας καλά κρατεί. Ακόμη και το facebook είναι ο έλεγχος κι ας μη το έχουμε αντιληφθεί. Είναι ένα ταρακούνημα ο «Εγκέλαδος» στους πολίτες ότι πρέπει να αντιδράσουν στον εφιάλτη που έρχεται;
Πίστεψέ με αυτό θα ήθελα να είναι. Δεν διεκδικώ επαίνους για συγγραφικό ταλέντο, ούτε θα υποστήριζα ποτέ πώς ο «Εγκέλαδος» είναι ένα αριστούργημα του σύγχρονου θεάτρου, δεδομένης μάλιστα της έλλειψης πείρας και επαρκούς γνώσης εκ μέρους μου. Γράφτηκε με κάποιον σκοπό, να παιχτεί στο θέατρο και να προβληματίσει τους θεατές. Αναρωτιέμαι τι θα συνέβαινε εάν κάποια μέρα χρεοκοπούσε το τραπεζικό σύστημα και δεν υπήρχε ούτε ένα νόμισμα στο σπίτι για τις πρώτες ανάγκες. Πόση εξάρτηση προκαλεί το πλαστικό χρήμα από τις τράπεζες και την κρατική εξουσία! Όλα αυτά που φοβόμαστε ότι θα συνέβαιναν σ’ ένα μακρινό μέλλον τώρα τα ζούμε, εντάσσονται στον άμεσο προγραμματισμό όλων πολιτικών δυνάμεων. Από την πρόταση για πληρωμή των μισθών κατά το ήμισυ σε μετρητό και το ήμισυ σε πλαστικό «αέρα», έως το εκβιαστικό κτίσιμο του αφορολόγητου μόνο με κάρτα, όλοι μας προετοιμάζουν για μια αχρήματη, απόλυτα ελεγχόμενη κοινωνία. Πόσο ακόμη λοιπόν θα κλείνουμε τα μάτια στην επερχόμενη καταστροφή; Μπορείς να κλείσεις το facebook ή το κινητό, αλλά εάν η επιβίωση σου εξαρτάται από την κάρτα, δεν μπορείς να την ξεφορτωθείς.
Ε: Το βιβλίο σου έχει πετυχημένες υπαινικτικές πολιτικές προτάσεις, ζωηρούς διαλόγους, καθημερινούς ανθρώπους της διπλανής πόρτας που τους έδωσες τα χαρακτηριστικά άλλοτε του φόβου και της υποταγής όπως του Αντώνη, άλλοτε της επαναστατικότητας όπως της Ελένης που συμμετέχει σε μία υπό εξέλιξη απεργία που υποσκάπτει τα θεμέλια της απόλυτα ελεγχόμενης κοινωνίας που δυστυχώς πέφτει θύμα κι αυτή. Η παγκόσμια διακυβέρνηση μας θέλει υποταγμένους, ραγιάδες, υπάκουους για να είμαστε μια ζωή δέσμιοι των μνημονιακών τους πολιτικών. Ανατρεπτικό ώσπου έρχεται η κορύφωση. Θέλεις να δώσεις μήνυμα μέσα από το έργο σου ή προτιμάς να «τσιγκλήσεις» τους αναγνώστες και να τους αφυπνίσεις για να είναι έτοιμοι σε οτιδήποτε προκύψει;
Στην αρχική ιδέα η Ελένη έμενε δίπλα στον πατέρα της ως το τέλος. Τελικά αποφάσισα πως πρέπει να κρατήσω ζωντανή την ελπίδα. Οι άνθρωποι γελούν, κλαιν, υποφέρουν, αλλά κυρίως ελπίζουν. Αλλιώς θα είχαμε εξαφανιστεί, ως είδος, αιώνες πριν. Ο Αντώνης αντιπροσωπεύει το παλιό, όχι απαραίτητα στην ηλικία, αλλά στην αντίληψη για τη ζωή, που μας θέλει πιστούς στο υφιστάμενο σύστημα εξουσίας, γιατί το θεωρούμε πιο ασφαλές από το άγνωστο. Δεν είναι χαζός, ούτε απόλυτα υποταγμένος στην ψυχή. Αυτό άλλωστε διαφαίνεται σε κάποιες σκηνές, όπως σ’ αυτήν με τα ροδάκινα, που είναι η αγαπημένη μου, καθώς και όταν περιγράφει στην Ελένη τη διαδικασία για την ακύρωση της κάρτας του Νικήτα. Αντιλαμβάνεται την τρομακτική φυλακή του, αλλά φοβάται να ξεμυτίσει από αυτήν. Έχει την ανεξήγητη πεποίθηση ότι το σύστημα που τον ταλαιπωρεί, αυτό το ίδιο τον προστατεύει. Γιατί; Αυτήν την απορία έχω για πολλούς συνανθρώπους μου. Ίσως ακόμη και για εμένα την ίδια.
Η Ελένη πάλι αγαπάει πολύ τον πατέρα της και η αγάπη αυτή την κρατάει δεμένη πάνω του. Κάνει βέβαια τις νεανικές της επαναστάσεις, αλλά χρειάζεται να περάσει πολλά έως την πλήρη και αμετάκλητη άρνηση του συστήματος.
Ε: Σε ένα κομμάτι του βιβλίου σου αναφέρεις ότι την εποχή αυτή που διαδραματίζεται η λατρεία της θρησκείας θα είναι απαγορευτική στους πολίτες. Δεν θα το επιτρέπει η νέα τάξη να υπάρχουν ναοί, γιορτές και θα κάνουν δημοψηφίσματα για το πότε θέλουν να γιορτάζουν στον ναό. Δεν θα γίνει εφιάλτης για μια μεγάλη μερίδα του λαού αυτό αν πραγματοποιηθεί; Ακόμη κι η ανάσα μας θα φορολογείται.
Η ανάσα φορολογείται ήδη και αξίζει 3.000 ευρώ. Η ελάχιστη αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης για τον άγαμο είναι τα 3.000€, δηλαδή μόνο που ανασαίνει φορολογείται γι’αυτό το ποσό. Καταλαβαίνεις πόσο τρομακτικό είναι ήδη; Κι ενώ η φοροδιαφυγή (από τους πολίτες) θεωρείται πλέον χειρότερο έγκλημα και από το φόνο για τους φορείς της πολιτικής εξουσία, η υπερφορολόγηση, η νομοθετική περιπλοκότητα και αστάθεια, το πιεστικό οικονομικό περιβάλλον καθιστούν από βασανιστική έως αδύνατη την πλήρη συμμόρφωση με τις φορολογικές διατάξεις.
Όσον αφορά τις θρησκείες είναι εμφανής η απαξίωσή τους από όλους τους μηχανισμούς εξουσίας. Ειδικά ως προς τον Χριστιανισμό, πέρα από την άμεση επίθεση έχουμε και τη σταθερή αποδόμηση των αρχών του από διάφορες νεωτεριστικές αντιλήψεις, που επιβάλλονται δυναμικά στις συνειδήσεις των πιστών από όλους τους προπαγανδιστές της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας, τη σταδιακή αποδυνάμωση του πνευματικού χαρακτήρα του και την μετάλλαξη των μυστηρίων σε κοσμικά «χάπενιγκς» και των μεγάλων θρησκευτικών εορτών σε καταναλωτικά πανηγύρια. Συνεπώς η εξαφάνισή τους θα έλθει σχεδόν αβίαστα, ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω. Οι θρησκείες όμως αποτελούν και πυρήνα της παράδοσης και του πολιτισμού κάθε λαού. Τα πιο λαμπρά αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής είναι ναοί, σχεδόν όλες οι παραδόσεις μας συνδέονται με κάποια θρησκευτική δοξασία. Μία κοινωνία χωρίς θρησκείες θα είναι μία κοινωνία μουντή, γκρίζα, απολίτιστη. Όπως ταιριάζει δηλαδή σ’ ένα απολυταρχικό σύστημα.
Ε: Μας μιλούν οι ήρωες για τους ελεγχόμενους σπόρους, για τα μεταλλαγμένα τρόφιμα, για το νερό που ανήκει στους ιδιώτες, για την απαγόρευση των βιβλιοθηκών, των βιβλίων. Τα δυο πρώτα τα γνωρίζουμε και τα ζούμε. Τα βιβλία όμως; Πώς θα μπορέσουμε να δεχθούμε τη χαλιναγώγηση της σκέψης και της γνώσης; Η γνώση ξυπνά τους πολίτες κι αυτοί δεν το θέλουν.
Επιβιώνουμε, ως άτομα και ως κοινωνικά όντα, χάρη στις γνώσεις και στις εμπειρίες μας, αλλά και χάρη στις γνώσεις και στις εμπειρίες των άλλων. Τα βιβλία είναι η αποτύπωση όλης της γνώσης και της εμπειρίας της ανθρωπότητας. Ο άλλος τρόπος διάδοσής τους είναι η προφορική παράδοση. Γι’ αυτό στον κόσμο του «Εγκέλαδου» οι άνθρωποι προσπαθούν να καλύψουν το κενό από την καταστροφή των βιβλίων με τα τραγουδάκια και τις διηγήσεις των παλαιότερων. Προσπαθούν να ανακαλύψουν την ιστορία μέσα από τις αναμνήσεις.
Πλέον όλο και περισσότερα συγγράμματα εκδίδονται ηλεκτρονικά κι αυτό ναι μεν είναι πιο οικονομικό, αλλά δεν υπάρχει μεγάλη δυνατότητα να συγκεντρώνεται πραγματικά κανείς σε κείμενο στον υπολογιστή. Εγώ πάντως δεν το καταφέρνω. Αλήθεια, σε έχει συνεπάρει ποτέ κάποιο βιβλίο στον υπολογιστή; Έχεις κοιμηθεί αγκαλιά μαζί του, πάνω στην επίπονη προσπάθεια να μάθεις τη συνέχεια, αν και είσαι εξαντλημένη; Το βιβλίο σε ταξιδεύει, ο υπολογιστής σε πονοκεφαλιάζει. Πέρα από αυτό, η αποθήκευση όλου του πνευματικού κόσμου σε ηλεκτρονικά μέσα, εμένα με ανησυχεί. Βέβαια δεν μπορώ να παραγνωρίσω την ποικιλία στην ενημέρωση από τη ηλεκτρονικά ΜΜΕ, αλλά πρόκειται για πληροφορίες της στιγμής, όχι για πραγματική γνώση. Μου έχει συμβεί πολλές φορές να βρω ένα άρθρο που με ενδιαφέρει κι όταν το ξαναψάχνω μετά από καιρό να έχει εξαφανιστεί. Δεν μπορώ συνεπώς να αποδείξω ότι το διάβασα.
Αν υπάρχει αντίδραση δεν ξέρω. Γίνονται κάποιες προσπάθειες στις λέσχες ανάγνωσης. Όμως πόσοι νέοι γνωρίζουν τους συγγραφείς που ανέφερες παραπάνω; Πόσοι νέοι διαθέτουν αρκετή ικανότητα συγκέντρωσης, για να διαβάσουν ένα καλό λογοτεχνικό ή ιστορικό βιβλίο; Και πόση πραγματική γνώση χάνουν, λόγω της προσκόλλησης στον υπολογιστή;
Ε: Εκτός όμως από τον «Εγκέλαδο» έχεις πάρει έπαινο για το παραμύθι σου "Το Ηλιολούλουδο" που έλαβε το πρώτο βραβείο παραμυθιού στον 16ο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της Εταιρίας Τεχνών, Επιστήμης και Πολιτισμού Κερατσινίου. Περιμένουμε και παραμύθι λοιπόν μετά τον «Εγκέλαδο»;
«Το Ηλιολούλουδο» έχει ανατεθεί στην «ΔΥΑΣ εκδοτική» και το περιμένουμε έως το τέλος Ιουνίου. Εάν όλα πάνε καλά θα ακολουθήσουν άλλα δύο παραμύθια.
Ε: Συμμετέχεις στην ραδιοφωνική παιδική εκπομπή «Μουσικό αερόστατο» στο Ράδιο Ενημέρωση με την άλλη παραμυθού Δομινίκη Καράντζιου και τον Λεωνίδα Βαϊόπουλο. Μια εκπομπή που προβάλλει το καλό παιδικό βιβλίο. Σε βοήθησε η εκπομπή να ξετυλίξεις το ταλέντο σου και να γράψεις παραμύθια;
Χρωστάω ευγνωμοσύνη στη Δομνίκη και στον Λεωνίδα. Χάρη σε αυτούς ανακάλυψα τον μαγικό κόσμο του παραμυθιού. Πάνω από όλα όμως μου χαρίζει μεγάλη χαρά η επαφή με τα παιδιά, που υπεραγαπώ, αλλά και με τους μεγάλους, που αισθάνονται πάντα παιδιά. Οι πτήσεις μας με ο Μουσικό Αερόστατο για το 2017 πραγματοποιούνται κάθε Τετάρτη 6-7 το απόγευμα, στο Ράδιο Ενημέρωση, με την ευγενική συνδρομή του Ηλία Χρυσικού, καθώς και σε επανάληψη κάθε Σάββατο και Κυριακή πρωί, 9 έως 10.
Ε: Κλείνοντας την κουβέντα μας και ευχαριστώντας σε, θέλω να πεις στους αναγνώστες για τα μελλοντικά σου σχέδια.
Μετά από όσα συνέβησαν στην πατρίδα μου, δεν κάνω πλέον σχέδια Μάγδα μου. Ήταν τόσο μεγάλη η ανατροπή στις ζωές όλων μας, που δεν έχει νόημα να σχεδιάζουμε την ζωή μας με συγκεκριμένο τρόπο. Σε ένα σημείο του βιβλίου αναφέρεται μία ρήση του Καζαντζάκη: "Υπάρχει στον κόσμο τούτον ένας μυστικός νόμος - αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ‘ταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος - σκληρός κι απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται." Σ’ αυτό πιστεύω κι ελπίζω. Και βέβαια στον Θεό.
Δεν λες καλά που ξέβρασε η θάλασσα το σώμα του και ταυτοποιήθηκε από την κάρτα του; Αλλιώς ακόμη θα με ταλαιπωρούσαν με τα διαδικαστικά. Θα συνέχιζα να πληρώνω πεθαμένο άνθρωπο. Μου το είπαν ρητά: αν δεν διαγραφεί ο κωδικός της κάρτας από τα αρχεία, το άτομο θεωρείται ότι συνεχίζει να υπάρχει. Κατάλαβες Ελενίτσα μου ! Για την κυβέρνηση άνθρωπος είναι η κάρτα του. Χα!
Ένα βιβλίο που θα σας ταρακουνήσει ή θα σας φοβίσει. Το δεύτερο δεν σας το συνιστώ! Γιατί ο φόβος είναι αυτός που μας οδήγησε εδώ που φτάσαμε σήμερα..Μπορεί να είναι φανταστικό το θεατρικό αυτό έργο αλλά τίποτε δεν αποκλείει να το ζήσουμε κι εμείς. Καλοτάξιδος ο «Εγκέλαδος» σου Ειρήνη Παπαδοπούλου στους φίλους αναγνώστες.
Για τη συγγραφέα
Η Ειρήνη Παπαδοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κατερίνη, με καταγωγή από την Τραπεζούντα και τη Νεοκαισάρεια του Πόντου. Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στο Διοικητικό Δίκαιο. Ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο και το ραδιόφωνο, ως συμπαρουσιάστρια στη ραδιοφωνική, παιδική εκπομπή "Μουσικό Αερόστατο". "Ο Εγκέλαδος" είναι το πρώτο θεατρικό της έργο, ενώ το παραμύθι της "Το Ηλιολούλουδο" έλαβε το πρώτο βραβείο παραμυθιού στον 16ο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της Εταιρίας Τεχνών, Επιστήμης και Πολιτισμού Κερατσινίου.
Δημοσιεύθηκε στο bookia